با گسترش حضور زنان در عرصههای اجتماعی و پررنگ شدن فعالیت آنها در مشاغل مختلف شاهد حضور آنها در جایگاههای مختلف از مدیریت تا ورود به عرصه بازار کار در کارخانهها و مشاغل دیگر هستیم که این امر علاوه بر مزایا و محاسن موجود معایب و آسیبهایی را نیز بهدنبال دارد.
این روزها زنان بهمنظور کمک برای تأمین معیشت خانواده پا به پای مردان در حال فعالیت و کسب درآمد هستند همین امر موجب شده تا حضور آنها در مشاغل مختلف پررنگتر شود تا حدی که به برخی مشاغل سخت و زیانآور نیز مشغول هستند و بهطورقطع آسیبها و صدماتی را با توجه به ویژگیهای فیزیولوژیک زنانه برای آنها بهدنبال خواهد داشت.
البته با توجه به وضعیت اقتصادی و مشکلات مختلف امروزی نمیتوان چارچوب خاصی برای حضور زنان در مشاغل مختلف در نظر گرفت و یا زنان را از حضور در عرصههای صنعتی بازداشت، همین این امر باعث شده زنان در مواردی همچون مردان فعالیت داشته باشند و در مواردی نیز آسیبهای جبرانناپذیری برای آنها ایجاد شود. به این منظور با رئیس مرکز تحقیقات طب کار دانشگاه علوم پزشکی تهران به گفتوگو نشستیم.
رامین مهرداد در گفتوگو با خبرنگار سپهرغرب با بیان اینکه بخش عمده زندگی افراد به لحاظ سن و در محیط کار سپری میشود، اظهار کرد: اکثر افراد از سن 24-25 سالگی تا 50–60 سالگی در محیط کار هستند و این سالها مفیدترین و پربارترین سالهای زندگی است.
وی با تأکید بر اینکه طی 30 سال اشتغال، عموماً افراد روزانه 10–12 ساعت وقت خود را در محیط سپری میکنند، گفت: مدتی هم که در محیط کار نیستند حدود هفت تا هشت ساعت میخوابند که این امر نشان از اهمیت موضوع کار دارد.
رئیس مرکز تحقیقات طب کار دانشگاه علوم پزشکی تهران بیان کرد: هر فردی اعم از زن و مرد در محیط کار ممکن است با یکسری عوامل زیانآور در تماس باشد.
مهرداد با بیان اینکه عوامل زیانآور در محیط کار به پنج دسته تقسیم میشوند، افزود: عوامل شیمیایی، فیزیکی از صدا، ارتعاش و...، بیولوژیک از ویروسها، باکتریها، عفونتها و...، اِرگونومیک همچون طراحی و استفاده از وسایل محیط کار، کار با کامپیوتر و... و عوامل روحی و روانی از استرس شغلی تا شبکاری، ساعات کار، تعارض کار با خانواده و رضایت شغلی در این خصوص مطرح است.
وی با تأکید بر اینکه منطق سلامت شغلی این است که افراد در محیط کار در بهترین سالهای زندگی خود نباید در معرض بیماریهای گوناگون قرار بگیرند، تصریح کرد: باید عوامل زیانآور مذکور اندازهگیری، کنترل و از بروز بیماری در افراد جلوگیری شود.
این عضو هیئتعلمی دانشکده پزشکی دانشگاه تهران ادامه داد: اغلب بیماریهای ناشی از کار قابل پیشگیری اما بسیاری از آنها غیرقابل درمان هستند، دلیلی ندارد فردی به دلیل اشتغال به کاری دچار بیماری بر اثر عوامل زیانآور آن حرفه شود.
مهرداد با بیان اینکه امروزه خانمها نسبت به چند دهه قبل بیشتر در حال ورود به بازار کار هستند و کارهای متفاوتی انجام میدهند خاطرنشان کرد: در کارهای سخت، عوامل شیمیایی و فیزیکی زیانآور کنترل میشود، اما متأسفانه کنترل عوامل اِرگونومیک، روحی و روانی در محیط کار سختتر است و اهمیت آن بیشتر میشود.
وی اظهار کرد: معمولاً در کتابهای طب کار و سلامت شغلی به موضوع خانمها به طور خاص توجه میشود چراکه شرایط آنها خاص بوده و آسیبپذیری بیشتری دارند.
این کارشناس طب کار با بیان اینکه با توجه به ظرافتهای بانوان طبیعتاً آسیبپذیری آنها در مقابل کارهای فیزیکی و عوامل فیزیکی و شیمیایی بیشتر است، گفت: خانمها به دو نوع شغل در مسائل بهداشتی و درمانی بیشتر از قبل توجه دارند و به آن میپردازند.
مهرداد با تأکید بر اینکه در مشاغل بهداشتی، درمانی طبیعتاً بیشتر در معرض عوامل باکتریال و ویروسی بوده و خانمها بیشتر در معرض مشکلات این عوامل قرار میگیرند، بیان کرد: بحثهای روحی و روانی در محیطهای کار نیز فارغ از انتخاب شغل خانمها موضوع مهمی است.
وی افزود: بهعنوان مثال در پرستاری بهعنوان یک کار نوبتی، تداخلی با وظایف وی در خانواده ایجاد میشود؛ البته در مبحث تعارض کار و خانواده، خانم و آقا مطرح نیست و همه مطالعات در این حوزه نشان میدهد تعارض کار با خانواده در خانمها بیشتر از آقایان است.
این عضو هیئتعلمی دانشکده پزشکی دانشگاه علوم تهران تصریح کرد: خانمها به دلیل بحث فیزیولوژیک دوران بارداری و شیردهی فرزند را دارند و همه اینها با وظایف محیط کار آنها تداخل یافته و موجب استرس بیشتر آنها میشود.
مهرداد با بیان اینکه در رابطه با سلامت شغلی باید بهدنبال کاهش صدمات و بروز عوارض و بیماریهای ناشی از کار تا حد امکان در افراد باشیم، ادامه داد: در این راستا توجه به گروه خاص خانمها که تعداد آنها در حال افزایش بوده و به دلایل مسائل اجتماعی و فرهنگی، فشار روی این گروه بیشتر از آقایان بوده، لازم است.
به طور قطع عوامل زیانآور در محیط کار بر تمام افراد اثرگذار است اما زنان بهواسطه ساختار فیزیولوژیکی بیشتر در معرض خطر هستند و تأثیر بیشتر عوامل فیزیکی و شیمیایی محیط کار بر آنها غیرقابل چشمپوشی است و در این برهه نیز به دلیل نقش پررنگ زنان در مسائل بهداشتی و درمانی شاهد بروز بیشتر آسیبها و صدمات ناشی از عوامل مذکور هستیم؛ البته بروز بسیاری از بیماریها و آسیبها قابل پیشگیری است که تحقق این امر نیازمند رعایت ایمنی در کار و در اختیار قرار دادن لوازم مورد نیاز بهمنظور ایجاد ایمنی بیشتر هنگام کار توسط کارفرمایان و مدیران است که باید به آن توجه شود.
البته در مشاغلی همچون پرستاری و فعالیت در حوزههای درمانی و بهداشتی بروز برخی آسیبها و بیماریها اجتنابناپذیر بوده اما امکان بروز حداقلی آنها نیز با کاهش ساعات کاری، اختصاص لوازم مورد نیاز برای ایمنسازی ازجمله ماسک، گان و... بهویژه در بحرانهایی همچون شیوع کرونا و مسائلی ازایندست وجود دارد که نیازمند برنامهریزی و عزم مسئولان مربوطه برای تحقق این مهم است.
اشتغال بانوان در نهاد خانواده اثرگذار است و در برخی موارد تأثیرات منفی این موضوع آنچنان بالاست که سبب فروپاشی زندگی و تأثیرات روحی و روانی بر تکتک اعضای خانواده میشود که بهمنظور کاهش این تأثیرات منفی باید آسیبهای اشتغال بانوان را به حداقل رسانده و از بروز بیماریها و آسیبها زنان در محیط بکاهیم که در این خصوص نیازمند تدوین قوانینی هستیم.