از سال 1950 روان‌شناسان، پزشکان و متخصصان آموزش ویژه، به گروه خاصی از دانش‌آموزان و آموزش آنان علاقه‌مند شدند. این گروه از دانش‌آموزان ازنظر جسمی و مغزی، دچار هیچ‌گونه عارضه مشخصی نیستند، ولی در یادگیری اشکالاتی دارند. متخصصان آموزشی با بسیاری از دانش‌آموزان مواجه می‌شوند که دچار اشکال در یادگیری هستند، ولی پزشکان هیچ‌گونه مدرک یا دلیلی از ناهنجاری‌های عصبی یا ضایعات مغزی در آن‌ها نیافته‌اند. در حالیکه دانش‌آموزان دیگری هستند
که دچار ضایعات مشخص مغزی هستند، اما در امر یادگیری با مشکل خاصی مواجه نیستند. لذا به مشکل این دسته از دانش‌آموزان، عنوان نارسایی ویژه در یادگیری اطلاق می‌شود که دارای بهره هوشی طبیعی بوده، ولی در یادگیری برخی از مهارت‌ها مانند تکلم، خواندن، هجی کردن، نوشتن، حساب کردن، ادراک بینایی، ادراک شنوایی و.. دچار اشکال هستند.
اصطلاح دیس‌گرافی نیز برای کودکانی اطلاق می‌شود که علی‌رغم هوش طبیعی، بسیار بد می‌نویسند.
برخی معتقدند: بدنویسی این کودکان معمولاً به‌دلیل عدم هماهنگی حرکتی آنان است، اما به هر حال نوشتن باید به‌عنوان یک عمل پیچیده که شامل رشد ذهنی، مهارت‌های حرکتی و بینایی است، درنظر گرفته شود.
نوشتن یک عمل پیچیده است که شامل رشد ذهنی، مهارت‌های حرکتی و بینایی می‌شود.
با توجه به اینکه معمولاً بیان محاوره‌ای کلمات و نوشتن رسمی آن‌ها در بسیاری از موارد با یکدیگر تطابق ندارد، لذا املا نوشتن کار دشواری است.
البته غیبت‌های مکرر، فقدان تمرین کافی، آموزش ناکارآمد و... همه در مشکلات املانویسی مؤثر بوده، اما این موارد برخلاف اختلال املانویسی است.
از علل عمده اختلال دیکته‌نویسی می‌توان به این عوامل اشاره کرد:
- عدم توجه و دقت
- ضعف مهارت‌های حرکتی
- اختلال در ادراک بینایی
- ضعف حافظه بینایی و شنوایی
- انتزاعی بودن مطلب
- اختلال درحافظه توالی دیداری
- اختلال در تمیز دیداری – دقت
با توجه به توضیحات کلی که برای شما عنوان کردیم، قصد داریم در این یادداشت برای شما مطرح کنیم که اگر فرزندی دارید که دارای اختلال دیکته‌نویسی بوده و همیشه پایین‌ترین نمرات را در درس املا می‌گیرد، بهتر است که در آموزش او به این نکات توجه داشته باشید:
- هنگامی که مشغول آموزش فرزند خود هستید، سعی کنید با او هماهنگ و هم‌سو باشید. به او زمان بیشتری داده و فرصت دهید که او با آرامش بیشتری تکالیف خود را انجام دهد و فرصت اصلاح اشتباهات خود را داشته باشد.
این توصیه حتماً باید به معلمان این دسته از دانش‌آموزان نیز ارائه شود. البته اکثر معلمان مقطع ابتدایی نسبت به انواع اختلالات یادگیری آگاهی دارند. لذا برای اطمینان بیشتر در ابتدای سال تحصیلی، مشکل فرزندتان (اشکال در املانویسی) را با معلم وی در میان گذاشته و نکات کلی را که برای رفتار با فرزندتان باید بدانند، به ایشان گوشزد کنید.
- فرزند خود را به استفاده از رایانه(کامپیوتر) تشویق کنید. رایانه به کودکان مبتلا به اختلال دیکته‌نویسی امکان سازمان‌دهی می‌دهد و همچنین می‌آموزد که حروف را مجزا به‌کار برد و سپس به‌هم بچسباند. اما توجه کنید که در ابتدا استفاده از صفحه کلید برای این بچه‌ها دشوار است.
- توقعتان را از فرزندتان منطقی و متعادل کنید. باید بپذیرید که سرعت یادگیری این بچه‌ها کندتر و از طرف دیگر بیش‌از‌حد طبیعی دچار مشکل و اشتباه می‌شوند. موفقیت این بچه‌ها تنها از طریق تمرین‌های بسیار و مکرر امکان‌پذیر است. لذا صبر و تحمل والدین و همچنین معلم این دسته از دانش‌آموزان، تأثیر بسزایی در یادگیری آن‌ها دارد.
- روش‌های یادگیری مختلفی را برای فرزندتان استفاده کنید. برای مثال حتماً نباید دانش‌آموزان دچار اختلال دیکته‌نویسی، دائماً به رونویسی از کتاب‌های درسی و غیردرسی بپردازند یا پی‌درپی به آن‌ها املا گفته شود تا مشکلشان کاهش یابد، بلکه می‌توانید یک صفحه از متن کتاب درسی آن‌ها را انتخاب کرده و تایپ کنید. فراموش نکنید که تعداد زیادی غلط املایی نیز در این متن بگنجانید. سپس این متن را در اختیار او قرار دهید تا غلط‌های موردنظر را پیدا کند. رفته‌رفته سعی کنید این متن‌ها را سخت‌تر و پیچیده‌تر کنید تا مهارت املانویسی او افزایش یابد.
با توجه به اینکه معمولاً بیان محاوره‌ای کلمات و نوشتن رسمی آن‌ها در بسیاری از موارد، با یکدیگر تطابق ندارد، لذا املا نوشتن کار دشواری است.
- هنوز هم داشتن یک دست‌خط زیبا در جامعه، یک مهارت بسیار مهم است. برخی معتقدند که خط زیبای ایرانی، نشان از هویت ایرانی دارد. بنابراین توجه به دست‌خط فرزندان بسیار مهم است و جزء مهارت‌هایی است که باید به آن توجه ویژه داشته باشید. آموزش خط و خوش‌نویسی، باید جزء آموزش‌های ویژه‌ای باشد که در برنامه درسی فرزندتان می‌گنجانید.
- البته فراموش نکنید که آموزش خوش‌نویسی به همه افراد، نیازمند مهارتی خاص بوده و باید توسط افراد زبده صورت گیرد. اما شما نیز به‌عنوان والدین، باید به یک‌سری از اصول آگاهی داشته باشید. برای مثال روش دست گرفتن درست قلم را به فرزندتان آموزش دهید و هرگاه که او قصد نوشتن داشت، به این مسئله توجه ویژه داشته باشید. مداد باید بین انگشت شصت و انگشت اشاره قرار گرفته و از بالای قسمت تراشیده شده گرفته شود. اگر انگشتان و عضلات کوچک و بزرگ دست فرزندتان، ضعیف یا کوچک هستند، از مدادهای باریک‌تر استفاده شود و مداد خیلی کوتاه نباشد.
- کلمات یا حتی حروفی را که فرزندتان به‌درستی نمی‌نویسد را بسیار کم‌رنگ بر روی کاغذ بنویسید و از فرزندتان بخواهید که روی این خطوط را پررنگ کند.
- برخی از بچه‌های مبتلا به اختلال املانویسی یا کلاً اختلالات نوشتاری، به‌حدی بدخط هستند که اصلاً خطشان خوانا نیست، لذا برای کمک به این دسته از دانش‌آموزان و البته با صلاحدید متخصصان ذی‌ربط، می‌توانید آموزش‌های اولیه خط را به کمک خط‌کش یا وسایل کمکی دیگر انجام دهید.
یک صفحه از متن کتاب داستان، کتاب درسی یا حتی روزنامه را انتخاب کرده و در مقابل فرزندتان بگذارید. از او بخواهید که از بین این صفحه، کلمات یا حروف موردنظر شما را پیدا کرده و دور آن را خط بکشد.
برای ترغیب فرزندتان به نوشتن و برای اینکه او نسبت به املانوشتن علاقه‌مند شود، بهتر است که از ورقه‌های متنوع و رنگارنگی بهره ببرید. حتی توصیه می‌شود که از ابزارهای نوشتاری مختلفی مانند مداد، خودکار، مداد شمعی، گچ و.. استفاده کنید.
- به فرزندتان دیکته بگویید و سپس از او بخواهید که دیکته خود را با استفاده از کتاب، تصحیح کند. از این طریق متوجه غلط‌هایش شده و آن‌ها را تمرین کند.
- ابتدا یک متن را به‌عنوان دیکته برای فرزندتان بخوانید و بعد از تصحیح، آن را به او بازگردانید، سپس به او فرصت دهید املای صحیح کلمات غلط موجود در دیکته خود را تمرین کند. متن دوباره دیکته گفته می‌شود که معمولاً بدون غلط یا با غلط‌های محدودی همراه است. البته باید توجه داشت که متن دوم را با کمک کلماتی از متن نخست که از ارزش املایی برخوردارند(اما در قالب جملات جدید) می‌توان تهیه کرد تا میزان پیشرفت او، در زمینه حافظه دیداری هم سنجیده شود.
