سازمان بهزیستی کشور به موجب قانون، وظایف متعددی را در برابر سالمندان نیازمند برعهده دارد اما این خدمات چیست و چگونه می‌توان این خدمات را گسترش داد.
امروز ۱۰ مهر برابر با اول اکتبر به عنوان روز جهانی سالمند در حالی فرا رسیده است که سالمندان ۳۳.۱ درصد از جمعیت ۲ میلیون و ۷۷۳ هزار و ۷۲۰ نفری مددجویان تحت پوشش بهزیستی را تشکیل می‌دهند و به زبان دیگر برای ادامه حیات و معیشت به بهزیستی وابسته هستند.
با توجه به اینکه انواع حمایت‌ها در افزایش سلامت و ارتقای کیفیت زندگی سالمند تاثیر بسزایی دارد، سازمان بهزیستی نیز خدمات مختلفی به آنها ارائه می‌دهد و به موجب قانون لایحه قانونی تشکیل سازمان بهزیستی کشور (مصوب سال ۱۳۵۹)، این سازمان در کنار سایر وظایف خود، مسئولیت نگهداری از سالمندان نیازمند را به عهده دارد که البته ظرفیت بهزیستی برای پذیرش رایگان در مراکز نگهداری تنها برای «سالمند مجهول الهویه بدون مکان» است.
سازمان بهزیستی کشور در رابطه با مراکز نگهداری از سالمندان از طریق ارائه مجوز، اعطای یارانه و نظارت بر این بخش به سالمندان ارائه خدمت می‌کند. در این مراکز، پذیرش و ارائه خدمات مشاوره و مددکاری اجتماعی به سالمندان، خانواده یا بستگان آنها انجام می‌گیرد.
خدمات این مراکز شامل نگهداری شبانه‌روزی، روزانه و مراقبت در منزل است و مراقبت هایی از جمله انجام امور تغذیه، نظافت، استحمام، پوشاندن لباس، مراقبتهای بهداشتی درمانی، دارویی، امور توانبخشی و ایجاد زمینه‌های سرگرمی بهره گیری از اوقات فراغت به سالمندان ارائه می‌شود.
خدمات به سالمندان برحسب میزان وابستگی آنها ارائه می‌شود
سالمندان از نظر میزان وابستگی به سه گروه سالمندان دارای حداقل وابستگی، سالمند با وابستگی نسبی و سالمند با حداکثر وابستگی تقسیم می‌شوند. با درنظر گرفتن این موضوع، سالمندان به مراکز مختلف بهزیستی جهت دریافت خدمات متناسب با نیاز خود معرفی می‌شوند. در این بین سالمندان با حداقل وابستگی و سالمندان با وابستگی نسبی مجاز به پذیرش در مرکز روزانه هستند.
افراد سالمند با حداکثر وابستگی بیشترین میزان نیاز به کمک و نظارت را دارند. همچنین سالمندان دارای نیازهای خاص نیز دارای حداکثر وابستگی از لحاظ جسمی، حسی، شناختی و دارای نیازهای ویژه‌ای از نظر مراقبتی، مداخلات درمانی و توانبخشی هستند. این گروه از افراد از خدمات مراکز شبانه‌روزی سالمندان برخوردار می‌شوند.
برنامه‌های آموزشی بهزیستی برای سالمندان
برنامه های آموزشی بهزیستی برای سالمندان در قالب برگزاری همایش ها، سمینارها، کارگاه های آموزشی، طرحها، تهیه کتاب، بروشور و بسته های آموزشی جهت آموزش مسئولین مراکز، کارشناسان، کادر خدمت دهنده به سالمندان، میانسالان و خانواده سالمندان اجرا می‌شود.
انجام تحقیقات در زمینه سالمندان از دیگری خدماتی است که بهزیستی به منظور شناسایی بهتر جامعه هدف و نیازهای آنها و ارائه پروتکل های لازم در این راستا ارائه می‌دهد.
توانمندسازی سالمندان شهری و روستایی از طریق آموزش شیوه زندگی سالم در تمام ابعاد در جهت سازگارسازی سالمند با دوران سالمندی و دستیابی سالمند به یک زندگی سالم و موفق، مناسب سازی محیط شهری و مسکونی معلولان و سالمندان و بیمه مکمل سالمندان معلول و نیازمند تحت پوشش سازمان بهزیستی که دارای دفترچه بیمه پایه باشند نیز از دیگر خدمات ارائه شده از سوی بهزیستی برای سالمندان به شمار می‌رود.
حمایت‌های اجتماعی بهزیستی از سالمندان
ارائه خدمات اجتماعی به خدمت گیرندگان تحت پوشش بهزیستی شامل کمک های مستمر و غیرمستمر به خانواده های خدمت گیرندگان است. براساس برآورد سازمان بهزیستی کشور بیشتر از ۴۲۰هزار نفر از سالمندان معلول و نیازمند زیر پوشش خدمات مستمر این سازمان بوده اند. سازمان بهزیستی کشور با پرداخت کمک هزینه معیشت (مستمری) افراد دارای معلولیت، سالمندان و بیماران روانی مزمن، کمک هزینه ارائه خدمات توانبخشی درمراکز غیر دولتی، کمک هزینه معیشت افراد دارای معلولیت خیلی شدید و شدید فاقد شغل و درآمد و پرداخت هزینه درمان و نگهداری معلولین سالمندان و بیماران روانی مزمن مجهول الهویه و همچنین ساماندهی افراد مجهول الهویه در مراکز شبانه روزی تلاش در توسعه رفاه اجتماعی و ارتقای کیفیت زندگی سالمندان دارد.
بررسی وضعیت پوشش بهزیستی برای سالمندان در کشور
تعداد سالمندان در یک کشور نه تنها نشان‌دهنده روند پیر شدن جمعیت است بلکه نگاهی به سطح زندگی و رفاه این گروه از جامعه را نیز ارائه می‌دهد. بنا به آخرین آمار مرکز آمار ایران، ۹۱۶ هزار و ۲۴۳ سالمند تحت پوشش بهزیستی هستند که ۴۳۵ هزار و ۸۱۲ نفر از آنها مرد و ۴۸۰ هزار و ۴۳۱ نفر از آنها زن هستند. باید توجه داشت که تعداد سالمندان تحت پوشش سازمان بهزیستی کشور در سال ۱۳۹۶ هجری شمسی در ایران بالغ بر ۶۱۷ هزار نفر بوده است که این تعداد در سال ۱۴۰۳ به ۹۱۶ هزار نفر افزایش یافته است. افزایش تعداد سالمندان تحت پوشش از ۶۱۷ هزار نفر به ۹۱۶ هزار نفر نشان‌دهنده افزایش ۴۸.۵ درصدی است.
با توجه به آمار ۹ میلیونی سالمندان در کشور، اما فقط ۹۱۶ هزار نفر از آنها تحت پوشش خدمات بهزیستی قرار دارند که منطقی به نظر نمی‌رسد چراکه خدمات بهزیستی شامل کمتر از ۱۰ درصد سالمندان کل کشور می‌شود.
برای فراگیرتر کردن خدمات بهزیستی به سالمندان باید افزایش بودجه و منابع مالی این سازمان را درنظر داشت. تقویت شبکه خدمات بهزیستی در مناطق روستایی و حذف موانع دسترسی، آموزش و آگاه‌سازی عموم درباره حقوق و خدمات بهزیستی برای سالمندان، ترویج فرهنگ احترام و محبت نسبت به سالمندان در جامعه و همکاری با سایر سازمان‌ها و تشکل‌های مردمی برای حل مسائل مربوط به سالمندان، پوشش بهزیستی برای سالمندان را گسترش و بهبود خواهد داد.
