تحقیقات نشان می‌دهد که ازدواج و فرزندآوری نه تنها در سطح فردی و خانوادگی، بلکه در ابعاد اجتماعی نیز نقش تعیین‌کننده‌ای در افزایش امید به زندگی، سلامت روان و تاب‌آوری در برابر مشکلات دارد.
یافته‌های محققان حاکی از آن است که تشکیل خانواده همچنان یکی از مهم‌ترین سرمایه‌های انسانی برای مواجهه با چالش‌های عصر جدید است.
ازدواج تنها یک رابطه عاشقانه یا قراردادی نیست؛ بلکه شبکه‌ای از حمایت‌های عاطفی، روانی و اجتماعی ایجاد می‌کند، بر اساس پژوهش‌های انجام‌شده در دهه اخیر، افراد متاهل نسبت به افراد مجرد، سطح پایین‌تری از اضطراب و افسردگی و سطح بالاتری از رضایت از زندگی را تجربه می‌کنند.
یکی از مهم‌ترین دستاوردهای ازدواج، افزایش امید به زندگی است، زوج‌هایی که در یک رابطه پایدار قرار دارند، به‌طور میانگین عمر طولانی‌تری نسبت به همتایان مجرد خود دارند. حمایت روانی و عاطفی همسر، مسئولیت‌پذیری مشترک و انگیزه برای مراقبت از سلامت شخصی از جمله عواملی هستند که این تفاوت را توضیح می‌دهند.
فرزندآوری؛ پیوندی میان نسل‌ها و عاملی برای کاهش مرگ‌ومیر
نازنین آهنگری دکترای روانشناسی بالینی و عضو هیات علمی دانشگاه در همین ارتباط در گفت‌وگو با خبرنگار سلامت ایرنا گفت: داشتن فرزند، فراتر از تجربه پدر یا مادر شدن، تاثیرات عمیقی بر سلامت روان و جسم دارد، مطالعات جمعیتی نشان داده والدینی که فرزند دارند در مقایسه با افراد بدون فرزند، در سنین بالا نرخ مرگ و میر پایین‌تری دارند.
به گفته وی، یکی از دلایل اصلی این مهم، شبکه حمایتی گسترده‌ای است که فرزندان در دوران سالمندی برای والدین ایجاد می‌کنند.
وی ادامه داد: همچنین فرزندآوری اغلب با افزایش معنا و هدف در زندگی همراه است. والدین به دلیل مسئولیت نسبت به فرزند، کمتر به رفتارهای پرخطر مانند مصرف مواد یا سبک زندگی ناسالم روی می‌آورند، این تغییر سبک زندگی به‌طور مستقیم بر افزایش طول عمر و کیفیت زندگی اثر دارد.
سن فرزندآوری و تاثیر آن بر امید به زندگی
یکی از نکات جالب در پژوهش‌های اخیر، بررسی ارتباط سن فرزندآوری با امید به زندگی است. یافته‌ها نشان می‌دهد زنانی که آخرین فرزند خود را پس از سن ۳۳ یا ۳۵ سال به دنیا آورده‌اند، در برخی شاخص‌های زیستی، روند پیری کندتری داشته‌اند. به‌عنوان مثال، تلومرهای (Telomere) طولانی‌تر در این زنان مشاهده شده است؛ شاخصی که با طول عمر بیشتر و سلامت سلولی مرتبط است.
دکتر آهنگری در این زمینه تصریح کرد: این نتایج نشان می‌دهد که فرزندآوری در سنین بالاتر، اگرچه با چالش‌های پزشکی همراه است، می‌تواند در برخی موارد نشانه‌ای از تاب‌آوری جسمی و روانی مادر باشد و به افزایش امید به زندگی کمک کند. البته لازم است این پدیده با مراقبت‌های پزشکی دقیق و حمایت اجتماعی همراه شود تا خطرات احتمالی کاهش یابد.
ارتباط ازدواج، فرزندآوری و سلامت روان
ترکیب ازدواج و فرزندآوری، اثرات هم‌افزایی قابل توجهی دارد، زوج‌هایی که دارای فرزند هستند معمولا سطح بالاتری از احساس معنا، تعلق اجتماعی و رضایت از زندگی را گزارش می‌کنند. این عوامل به‌طور غیرمستقیم به کاهش استرس، افزایش امید و حتی پیشگیری از اختلالات روانی منجر می‌شوند.
این متخصص روانشناسی بالینی در این زمینه هم اظهار کرد: نقش فرزندان در کاهش احساس تنهایی والدین در دوران سالمندی غیرقابل انکار است. تنهایی یکی از مهم‌ترین عوامل کاهش‌دهنده امید به زندگی در جوامع مدرن به شمار می‌رود و فرزندآوری می‌تواند در برابر این عامل محافظتی جدی ایجاد کند.
ملاحظات و چالش‌ها
البته باید توجه داشت که فرزندآوری در سنین بالای ۳۵ سال همراه با ریسک‌های پزشکی همچون فشار خون بارداری، دیابت بارداری یا افزایش احتمال سزارین است. بنابراین، بهره‌گیری از خدمات پزشکی پیشرفته و حمایت‌های اجتماعی و خانوادگی برای مدیریت این ریسک‌ها ضروری است.
به گفته دکتر آهنگری، باید توجه کرد که ازدواج یا فرزندآوری به‌تنهایی تضمین‌کننده سلامت روان و امید به زندگی نیست؛ کیفیت رابطه زناشویی، میزان حمایت اجتماعی، وضعیت اقتصادی و سطح سلامت عمومی همگی نقش تعدیل‌کننده‌ای در این زمینه دارند.
زندگی در جهانی که فشارهای روانی در آن، رو به افزایش است
شواهد علمی نشان می‌دهد ازدواج و فرزندآوری نه‌تنها بنیان خانواده را تقویت می‌کنند، بلکه به‌طور مستقیم و غیرمستقیم امید به زندگی و سلامت روان را ارتقا می‌دهد.
ازدواج پایدار، حمایت عاطفی و مسئولیت‌پذیری را افزایش می‌دهد و فرزندآوری، معنا، شبکه اجتماعی و خانوادگی و حمایت‌های گسترده‌تری فراهم می‌آورد. حتی در سنین بالاتر، اگر با مدیریت پزشکی صحیح همراه باشد، فرزندآوری می‌تواند نشانه‌ای از تاب‌آوری زیستی و روانی باشد و به افزایش طول عمر کمک کند.
به نظر می‌رسد در جهانی که فشارهای روانی و اجتماعی رو به افزایش است، توجه به ازدواج و خانواده همچنان می‌تواند یکی از مطمئن‌ترین راه‌ها برای دستیابی به زندگی سالم‌تر، طولانی‌تر و امیدوارانه‌تر باشد.
نکته مهم در کنار همه مزایای ازدواج و فرزندآوری، مشکلات اقتصادی روز افزون است؛ مشکلاتی که بسیاری از جوانان را از ازدواج دور کرده و بسیاری از زوجین را بی‌خیال فرزند می‌کند. وقتی سیاست‌های جمعیتی بدون در نظر گرفتن وضعیت اقتصادی زوجین اجرا می‌شود، بسیاری حتی اگر بخواهند هم نمی‌توانند از پس هزینه‌های فرزندشان بر آیند و پدر و مادر شدن را به آینده موکول می‌کنند. آینده‌ای که نیامده و چشم انداز شفافی از آن موجود نیست.
