مجتمع پرتوفرایند غرب کشور که با هدف استفاده از فناوری پرتودهی به منظور ارتفای کیفیت و ماندگاری محصولات غذایی در ملایر درحال اجراست در آستانه بهره برداری قرار دارد، با اجرای این طرح گام های بلندی برای تثبیت امنیت غذایی کشور برداشته خواهد شد، افزایش ماندگاری محصولات کشاورزی و غذایی، کاهش ضایعات و تسهیل در فرایند صادرات آنها از دستاوردهای اجرای این طرح به شمار می رود.
سازمان انرژی اتمی ایران با همکاری بخش خصوصی و شرکت‌های دانش‌بنیان، در حال توسعه زیرساخت‌های پرتودهی در نقاط مختلف کشور از جمله ملایر است، پرتودهی به عنوان جدیدترین فناوری در حوزه بهبود ایمنی و کیفیت محصولات غذایی شناخته می‌شود.
در این فناوری با بهره‌گیری از پرتوهای یون‌ساز مانند پرتوهای گاما، الکترون و ایکس، میکروارگانیسم‌های مضر نابود شده و از ضایعات محصولات غذایی ناشی از جوانه‌زنی و کپک‌زدگی جلوگیری می‌شود، از مهم‌ترین مزایای این روش، حفظ کامل خواص تغذیه‌ای، طعم، رنگ، بو و مزه محصولات، همراه با افزایش قابل توجه مدت زمان ماندگاری آنها است.
پرتودهی به عنوان جایگزینی ایمن و کارآمد برای روش‌های شیمیایی، در بسیاری از کشورهای توسعه‌یافته کاربرد گسترده‌ای یافته است، امروزه بیش از ۷۰ کشور جهان، پرتودهی حدود ۱۰۰ نوع از محصولات غذایی را مجاز می‌دانند، علاوه بر صنایع غذایی، از سامانه‌های پرتودهی برای استریل کردن تجهیزات پزشکی، فرآوری مواد پلیمری، تولید محصولات قابل انقباض حرارتی، سیم و کابل نسوز و تصفیه آب نیز استفاده می‌شود.
مزایای رقابتی فناوری پرتوفرآوری
از جمله برتری‌های کلیدی فناوری پرتوفرآوری نسبت به سایر روش‌ها می‌توان به امکان پرتودهی محصولات بسته‌بندی‌شده با پوشش‌های مختلف، سرعت عمل بالا و تاثیرگذاری سریع، امکان استفاده از محصول بلافاصله پس از پرتودهی، توانایی پردازش حجم انبوهی از محصولات در زمان کوتاه، نابودی میکروارگانیسم‌ها بدون ایجاد پسماند و پرتوزایی، عدم افزایش دمای محصولات طی فرآیند (پاستوریزاسیون سرد)، مقرون به‌صرفه بودن فرآیند و ظرفیت‌های غرب کشور برای بهره‌برداری از فناوری پرتودهی اشاره کرد.
تولیدات کشاورزی و صنعتی غرب کشور، به‌ویژه استان همدان و شهرستان ملایر، ظرفیت مناسبی برای بهره‌گیری از فناوری پرتوفرآوری دارند، از جمله این محصولات می‌توان به محصولات کشاورزی و باغی همچون کشمش، گردو، بادام، خشکبار، میوه آجیلی، سیر، سیب‌زمینی، پیاز و حبوبات اشاره کرد.
انواع ادویه‌جات، چاشنی‌ها، پودرهای خوراکی، سبزیجات خشک، گیاهان دارویی، دمنوش‌های گیاهی و زعفران از جمله مواد غذایی و تجهیزات پزشکی و محصولات بهداشتی نیز شامل انواع ایمپلنت و پروتز، سرسرنگ، سوزن و نخ بخیه، گاز استریل، تجهیزات آزمایشگاهی، پودر بچه، نخ دندان و محصولات آرایشی است که می‌توان برای بهره‌گیری از فناوری پرتوفرآوری استفاده کرد.
مرکز پرتودهی غرب کشور در ملایر، تضمین آینده‌ای روشن برای امنیت غذایی و صادرات
افتتاح مرکز پرتودهی غرب کشور با ۱۲ هزار میلیارد ریال
در همین راستا عملیات احداث مجتمعی برای پرتوفرآوری مواد غذایی، محصولات کشاورزی، مواد پلیمری و استریل کردن تجهیزات پزشکی سال ۱۴۰۰ در شهرستان ملایر آغاز شد و بهره‌برداری از این مجتمع، گام بلندی در جهت توسعه صنعتی منطقه و ارتقای کیفیت و ایمنی محصولات غذایی و غیرغذایی کشور خواهد بود.
به منظور بررسی روند اجرایی این پروژه عظیم، فرماندار ویژه ملایر در بازدید از مجتمع پرتوفرآیند غرب کشور افزود: این مجموعه با هدف پرتودهی به محصولات کشاورزی با همکاری سازمان انرژی اتمی و مشارکت بخش خصوصی در دست اجرا است و طی ماه‌های آینده به بهره‌برداری خواهد رسید.
«سیدرسول حسینی» هدف اصلی از اجرای این طرح را کاهش دورریز محصولات کشاورزی عنوان و بیان کرد: هم‌اکنون حدود ۳۰ درصد از محصولات کشاورزی به دلیل برنامه‌ریزی نادرست و عدم نگهداری مناسب از بین می‌روند.
وی اشاره به جایگاه کشاورزی این شهرستان و استان همدان، گفت: با راه‌اندازی این مرکز، ماندگاری و کنترل کیفیت محصولات کشاورزی به‌ویژه در حوزه صادرات افزایش خواهد یافت.
فرماندار ویژه ملایر کشمش را یکی از عمده‌ترین محصولات صادراتی این شهرستان برشمرد و افزود: پرتودهی به محصولاتی همانند انگور و کشمش، امکان رقابت در بازارهای بین‌المللی را فراهم کرده و بازارهای جهانی را به سوی محصولات باکیفیت ملایر جذب خواهد کرد.
عرضه محصولات با کیفیت برتر در بازارهای داخلی و خارجی
حسینی با بیان اینکه با راه‌اندازی مرکز پیشرفته پرتودهی در غرب کشور، گامی بلند در جهت ارتقای کیفیت و ماندگاری محصولات کشاورزی برداشته شد، اظهار کرد: این مرکز که تنها مرکز تخصصی در خاورمیانه محسوب می‌شود، امکان عرضه محصولاتی با کیفیت برتر و سالم را در بازارهای داخلی و بین‌المللی فراهم می‌کند.
وی ادامه داد: بر اساس برنامه‌ریزی‌های انجام شده، این مجموعه علاوه بر پوشش پنج استان کرمانشاه، کردستان، همدان، مرکزی و لرستان، به کشورهای منطقه خاورمیانه نیز خدمات ارائه خواهد داد.
فرماندار ویژه ملایر یکی از کاربردهای کلیدی این فناوری را رفع دغدغه دیرپای کشاورزان و سرمایه‌گذاران در زمینه نگهداری محصولات در انبار دانست و تاکید کرد: پرتودهی امکان نگهداری محصولات را برای دوره‌های زمانی مختلف، بدون نگرانی از فساد فیزیکی فراهم کرده و اطمینان خاطری برای کل زنجیره تولید، توزیع و مصرف به ارمغان می‌آورد.
حسینی گفت: این فناوری نه تنها زمینه رقابت محصولات کشاورزی ایران در عرصه بین‌المللی را فراهم می‌کند، بلکه با جلب اعتماد خریداران خارجی، گامی موثر در توسعه صادرات غیرنفتی خواهد بود.
مرکز پرتودهی غرب کشور در ملایر، تضمین آینده‌ای روشن برای امنیت غذایی و صادرات
تاثیر پرتودهی بر صادرات و امنیت غذایی
مدیرعامل مرکز پرتودهی غرب کشور نیز در این بازدید با بیان اینکه کار اجرای این پروژه در مراحل پایانی قرار دارد و در سال جاری شاهد افتتاح آن خواهیم بود، گفت: این مرکز با سرمایه‌گذاری ۱۲ هزار میلیارد ریال با هدف کاهش ضایعات محصولات کشاورزی و افزایش ایمنی غذایی در غرب کشور در دست اجرا است.
«محسن ملکی» با اشاره به جزییات این طرح بیان کرد: مرکز پرتودهی غرب کشور در زمینی به مساحت ۱۲۰ هزار مترمربع شامل ۱۴ هزار مترمربع سوله و ۶ هزار مترمربع فضای آزمایشگاهی و اداری است و در سه فاز طراحی شده که فاز اول شامل سامانه پرتودهی گامای استاتیک، فاز دوم سامانه پرتودهی الکترون و ایکس از نوع LINAC (وارداتی، اولین نمونه در کشور) و فاز سوم شامل سامانه پرتودهی الکترون از نوع ELV (وارداتی، دومین نمونه در کشور) در حال اجرا است.
وی با بیان اینکه حجم سرمایه‌گذاری این مجتمع در فازهای آتی افزایش خواهد یافت، افزود: اهمیت پرتودهی در حوزه کشاورزی بسیار چشمگیر است، به‌طوری که سالانه حدود ۳۰ درصد از محصولات کشاورزی کشور تلف می‌شود و با استفاده از فناوری پرتودهی، می‌توانیم این ضایعات را به‌طور قابل توجهی کنترل کنیم.
مدیرعامل مرکز پرتودهی غرب کشور خاطرنشان کرد: این فناوری علاوه بر کاهش ضایعات، مساله باقیمانده سموم کشاورزی که منجر به بروز بیماری‌هایی همچون سرطان می‌شود را نیز مدیریت می‌کند و در حوزه پزشکی این فناوری کاربردهای گسترده‌ای دارد.
ملکی پرتودهی را عاملی کلیدی برای تثبیت امنیت غذایی کشور دانست و تصریح کرد: درج نشان پرتودهی روی بسته‌بندی محصولات، فرآیند صادرات را تسهیل می‌کند و این فناوری با افزایش ایمنی و ماندگاری محصولات کشاورزی، به توسعه صادرات کمک شایانی خواهد کرد.
وی با بیان اینکه هم اکنون بیش از ۱۰۰ کشور جهان از این فناوری در زنجیره تأمین محصولات کشاورزی خود استفاده می‌کنند، گفت: برای نمونه می‌توان انگور تازه‌خوری را پس از پرتودهی، به جای تبدیل به کشمش، به صورت میوه تازه و با ماندگاری بالاتر به بازارهای هدف صادر کرد.
رهاورد:
با بهره برداری از مرکز پرتودهی غرب کشور در آینده نزدیک، بهره برداران بخش کشاورزی و فعالان صنعت غذایی همدان و استان های همجوار امکان این را خواهند داشت تا با استفاده از فناوری پرتودهی کیفیت و ماندگاری و سلامت محصولات تولیدی را افزایش دهند و ضمن کمک به حفظ و ارتقای امنیت غذایی، بستر بهتری را برای صادرات تولیدات خود و ارزآوری برای کشور فراهم کنند.
