کارشناسان می‌گویند راه برون‌رفت از بحران کم‌آبی در ایران، اصلاح الگوی مصرف، نوسازی زیرساخت‌های آبرسانی و استفاده از فناوری‌های نوین در کشاورزی که ۶ طرح در این راستا اجرا می‌شود.
در حالی که بیش از ۹۰ درصد منابع آب کشور در کشاورزی مصرف می‌شود، برنامه‌ریزی برای تجهیز زمین‌ها به سامانه‌های آبیاری هوشمند و بازچرخانی پساب می‌تواند آینده‌ای پایدار برای منابع آبی کشور رقم بزند.
ایران با سرانه مصرف آبی بالاتر از میانگین جهانی و برداشت بی‌رویه از منابع زیرزمینی، با بحرانی روبه‌رو است که پیامدهای آن از فرونشست زمین گرفته تا خشک شدن تالاب‌ها، آینده‌ی زیست‌محیطی کشور را در معرض تهدیدی جدی قرار داده است.
بررسی‌ها نشان می‌دهد که ایران با سرانه مصرف بیش از ۲۰۰ مترمکعب آب در سال به ازای هر نفر، تقریباً دو برابر میانگین جهانی مصرف آب دارد. در حالی‌که این کشور جزو سی کشور کم‌آب جهان به‌شمار می‌رود، بخش زیادی از منابع آبی آن صرف کشاورزی غیراصولی می‌شود.
مطابق گزارش شرکت مدیریت منابع آب ایران، ۹۲ درصد آب مصرفی کشور در بخش کشاورزی استفاده می‌شود و عمده آن به‌دلیل استفاده از روش‌های سنتی مانند آبیاری غرق‌آبی، بیش از ۶۰ درصد تلفات دارد. این در حالی است که تنها ۸ درصد از زمین‌های کشاورزی کشور به سامانه‌های نوین آبیاری مجهز شده‌اند.
از سوی دیگر، بیش از ۵۵ درصد از منابع آب مصرفی کشور از آب‌های زیرزمینی تأمین می‌شود که این موضوع باعث افت میانگین سالانه ۱ متر از سطح آب‌های زیرزمینی شده و به گفته‌ی متخصصان، ۹۰ درصد دشت‌های کشور با افت سطح آب مواجه‌اند.
این روند منجر به فرونشست زمین در بیش از ۴۰۰ دشت ایران شده است. تنها در استان تهران، نرخ فرونشست در برخی نقاط به بیش از ۳۰ سانتی‌متر در سال رسیده است؛ رقمی که به‌مراتب خطرناک‌تر از متوسط جهانی (۴ میلی‌متر در سال) گزارش شده است.
خشک شدن تالاب‌های حیاتی نظیر تالاب گاوخونی، هامون، هورالعظیم و دریاچه ارومیه نیز از دیگر تبعات برداشت بی‌رویه از منابع آب است. بر اساس آمار سازمان حفاظت محیط‌زیست، بیش از ۷۰ درصد تالاب‌های کشور در معرض خشکیدگی کامل هستند.
راهکارها:
وزارت جهاد کشاورزی از تدوین برنامه‌ای برای اصلاح الگوی کشت در مناطق کم‌آب خبر داده است که در آن، کشت محصولات پرمصرف مانند برنج، هندوانه و خیار در استان‌های خشک ممنوع یا محدود خواهد شد.
وزارت نیرو نیز اعلام کرده است که تا سال ۱۴۰۶، بیش از ۳ میلیون هکتار زمین کشاورزی به سامانه‌های نوین آبیاری مجهز خواهد شد تا راندمان مصرف آب در این بخش افزایش یابد.
طرحی از سوی سازمان محیط زیست و شرکت مهندسی آب و فاضلاب کشور در حال اجراست که هدف آن افزایش بازچرخانی پساب‌های تصفیه‌شده شهری به میزان ۳۰ درصد تا پایان برنامه هفتم توسعه است.
طبق اعلام سازمان زمین‌شناسی، طرح پایش فرونشست زمین با استفاده از تصاویر ماهواره‌ای و GPS در ۱۲ استان کشور در حال انجام است تا هشدارهای لازم به موقع ارائه شود.
همچنین قرار است کنتورهای هوشمند آب در واحدهای مسکونی و صنعتی کلانشهرها نصب شود؛ طرحی که در گام اول در تهران، اصفهان و مشهد آغاز شده است.
برنامه ملی آموزش و فرهنگ‌سازی مصرف بهینه آب نیز با مشارکت صداوسیما، وزارت آموزش‌وپرورش و شهرداری‌ها از سال آینده در مدارس و رسانه‌ها اجرا می‌شود.
