در بسیاری از جوامع، این باور وجود دارد که هر چه سطح رفاه اقتصادی یک کشور بالاتر باشد، تمایل به فرزندآوری نیز بیشتر خواهد بود. اما آیا این تصور درست است؟ نمونه‌ای از تناقض این تفکر را می‌توان در انگلستان و ولز مشاهده کرد، جایی که به‌رغم رفاه به ظاهر بالای اقتصادی، نرخ فرزندآوری به پایین‌ترین سطح خود رسیده است.
این کاهش نرخ فرزندآوری به دلایل اقتصادی و اجتماعی متعددی مانند هزینه‌های بالا برای مسکن و مراقبت از کودکان، کمبود حمایت‌های اجتماعی و تغییرات فرهنگی باز می‌گردد. این واقعیت‌ها نشان می‌دهند که افزایش رفاه لزوماً به افزایش فرزندآوری نمی‌انجامد و در حقیقت، عوامل اجتماعی و اقتصادی پیچیده‌تری در این فرآیند نقش دارند.
کاهش نرخ فرزندآوری در انگلستان و ولز
یکی از مسائل برجسته‌ای که اخیراً در انگلستان و ولز توجه محققان و رسانه‌ها را جلب کرده، کاهش نرخ فرزندآوری در این کشورها است. بر اساس داده‌ها، نرخ باروری کل در سال ۲۰۲۲ به ۱.۴۹ فرزند به‌ازای هر زن کاهش یافته است، که پایین‌ترین سطح تاریخ معاصر این کشور به شمار می‌آید. این روند هشداردهنده در حالی به وقوع پیوسته است که رسانه‌ها و فرهنگ عمومی در انگلستان، سبکی از زندگی را معرفی می‌کنند که به نظر می‌رسد برای بسیاری از شهروندان جذاب و ایده‌آل است؛ سبکی که به راحتی در تبلیغات و برنامه‌های تلویزیونی به تصویر کشیده می‌شود. اما واقعیت‌های پشت این تصاویر ایده‌آل، حاکی از نارضایتی عمومی و بحرانی عمیق‌تر در زمینه اجتماعی و اقتصادی است.
ظاهر ایده‌آل و واقعیت‌های نگران‌کننده
در رسانه‌ها و تبلیغات، انگلستان به‌عنوان کشوری با سطح بالای رفاه، فرصت‌های شغلی و سبک زندگی مدرن به نمایش گذاشته می‌شود. در این تبلیغات، شهروندان انگلستان از کیفیت بالای زندگی، آزادی‌های اجتماعی، و سطح بالای تحصیلات و شغل‌های مناسب بهره‌مند به نظر می‌رسند. اما این تصویر زیبا و ایده‌آل، در واقعیت با مشکلات و چالش‌های زیادی روبه‌رو است که تنها به تدریج در داده‌ها و مطالعات اجتماعی نمایان می‌شود.
یکی از این مشکلات، افزایش چشمگیر هزینه‌های مسکن و مراقبت از کودکان است. در حالی که در تبلیغات رسانه‌ای، انگلستان به‌عنوان یک کشور با رفاه اقتصادی بالا معرفی می‌شود، بسیاری از خانواده‌ها از هزینه‌های زندگی بالا و مشکلات اقتصادی رنج می‌برند. هزینه‌های مسکن در انگلستان به‌ویژه در شهرهای بزرگ مانند لندن، به طور غیرقابل‌تصوری افزایش یافته است. همین امر باعث شده که بسیاری از زوج‌ها و خانواده‌ها احساس کنند فرزندآوری دیگر نمی‌تواند جزئی از اولویت‌های آنها باشد. این امر، نشان‌دهنده فاصله‌گیری واقعی از تصویری است که رسانه‌ها از وضعیت اجتماعی و اقتصادی انگلستان به نمایش می‌گذارند.
چالش‌های اجتماعی و اقتصادی: عدم حمایت کافی از خانواده‌ها
در کنار هزینه‌های بالا، مسئله دیگری که در پشت این تصویر ایده‌آل پنهان شده است، عدم حمایت‌های کافی از خانواده‌ها است. انگلستان به‌ویژه در مقایسه با بسیاری از کشورهای اسکاندیناوی، در زمینه حمایت‌های اجتماعی مانند مرخصی والدین، تسهیلات مراقبت از کودکان و کمک‌های مالی برای خانواده‌ها دچار ضعف است. این کمبودهای حمایتی، به ویژه برای زنان و خانواده‌های جوان، باعث می‌شود که بسیاری از آنها از تصمیم به فرزندآوری دست بکشند یا آن را به تأخیر بیندازند.
طبق گزارش‌های «Office for National Statistics (ONS)» و «The Guardian»، این شکاف حمایتی در سیاست‌های اجتماعی، موجب می‌شود که زنان، به‌ویژه کسانی که به تحصیلات عالی و پیشرفت شغلی علاقه‌مندند، تصمیم به تأخیر در تشکیل خانواده و فرزندآوری بگیرند. این تغییرات در الگوهای زندگی نشان‌دهنده عدم همخوانی بین آنچه که رسانه‌ها از انگلستان نشان می‌دهند و آنچه که در واقعیت بر مردم فشار وارد می‌کند، است.
تأثیر تغییرات فرهنگی و اقتصادی بر الگوهای زندگی و کار
یکی از مهم‌ترین عوامل کاهش نرخ فرزندآوری، تغییرات عمیق در الگوهای زندگی و کار است. زنان امروزی به‌طور فزاینده‌ای در جستجوی تحصیلات عالی و پیشرفت شغلی هستند و این تغییرات در اولویت‌های فردی، منجر به تأخیر در ازدواج و فرزندآوری می‌شود. در سال ۲۰۲۰، بیش از نیمی از زنان در انگلستان و ولز تا سن ۳۰ سالگی بدون فرزند بودند که به وضوح نشان می‌دهد که زنان بیشتر به فکر آینده شغلی و شخصی خود هستند تا تشکیل خانواده. این تغییرات در الگوهای زندگی، بازتابی از فرهنگی است که در آن دستیابی به اهداف شغلی و فردی بیشتر از تشکیل خانواده در اولویت قرار دارد.
این روند نشان‌دهنده تغییرات عمیق در ارزش‌ها و اولویت‌های اجتماعی است که بخشی از آن به سیاست‌های اقتصادی و اجتماعی مرتبط می‌شود. اگرچه در ظاهر، انگلستان به‌عنوان کشوری با فرصت‌های شغلی زیاد و یک سبک زندگی آزاد و مدرن به تصویر کشیده می‌شود، اما در واقع بسیاری از زنان و خانواده‌ها با موانع اجتماعی و اقتصادی روبه‌رو هستند که این ایده‌آل‌ها را به یک رؤیا تبدیل می‌کند.
پیامدهای اجتماعی و اقتصادی کاهش نرخ فرزندآوری
کاهش نرخ فرزندآوری نه تنها پیامدهای فردی بلکه پیامدهای اجتماعی و اقتصادی بزرگی به همراه دارد. یکی از این پیامدها، کاهش نیروی کار در آینده است. با توجه به کاهش جمعیت جوان و افزایش نسبت افراد مسن، انگلستان با چالش‌های بزرگی در تأمین نیروی کار در آینده روبه‌رو خواهد شد. این تغییرات جمعیتی می‌تواند به بحران‌های اقتصادی منجر شود، چرا که به تدریج تعداد افراد مسن افزایش می‌یابد و هزینه‌های اجتماعی و بهداشتی برای مراقبت از آنها بیشتر می‌شود.
نیاز به تغییر
در نهایت، باید گفت که آنچه در رسانه‌ها و تبلیغات به عنوان سبک زندگی ایده‌آل در انگلستان معرفی می‌شود، تنها یک تصویر ظاهری از وضعیت اجتماعی و اقتصادی است. واقعیت آن است که بسیاری از خانواده‌ها و زنان در این کشور با چالش‌های اقتصادی و اجتماعی گسترده‌ای مواجه هستند که به‌طور مستقیم بر تصمیم‌گیری‌های آنها در خصوص فرزندآوری تأثیر می‌گذارد. این شکاف بین ظاهر و واقعیت، باید مورد توجه قرار گیرد و اصلاحات اساسی در سیاست‌های اجتماعی و اقتصادی انگلستان صورت گیرد تا شرایط بهتری برای خانواده‌ها و فرزندآوری فراهم شود.
در قرآن کریم و روایات اسلامی، نگرانی‌های اقتصادی در زمینه فرزندآوری مورد تأکید قرار گرفته‌اند و تأکید می‌شود که رزق و روزی به دست خداوند است و نباید نگرانی‌های مالی مانع فرزندآوری شود. چندین آیه و روایت به‌وضوح بر این موضوع اشاره دارند که خداوند رزق هر موجودی را از پیش تعیین کرده و والدین نباید از این لحاظ نگران باشند. در اینجا به برخی از آیات و روایات اشاره می‌کنیم که بر اهمیت اعتماد به رزق الهی در فرزندآوری و رفع نگرانی‌های اقتصادی تأکید دارند:
۱. آیه ۶ سوره طلاق (رزق و روزی از جانب خداوند): «و من یتقی الله یجعل له مخرجاً و یرزقه من حیث لا یحتسب» (و هر کس تقوا پیشه کند، خداوند برای او راه‌حلی قرار می‌دهد و از جایی که نمی‌داند روزی می‌دهد.) این آیه اشاره به این دارد که تقوا و اعتماد به خداوند باعث می‌شود که فرد از جایی که انتظار ندارد، روزی دریافت کند. نگرانی‌های اقتصادی که گاه خانواده‌ها به‌ویژه در مورد فرزندآوری دارند، می‌تواند با تکیه بر این آیه کاهش یابد، چرا که خداوند وعده داده است که روزی به افراد می‌دهد حتی اگر به نظر برسد که شرایط اقتصادی مناسب نیست.
۲. آیه ۳۹ سوره مریم (رزق برای فرزند و والدین): «وَفَجَّرْنَا ٱلْأَرْضَ عُيُونًۭا فَٱلْتَقَى ٱلْمَآءُ عَلَىٰٓ أَمْرٍۢ قَدَرٍۢ» (و زمین را چشمه‌هایی جوشاندیم تا آب‌ها به هم پیوستند طبق تقدیر الهی.) در این آیه، داستان حضرت مریم و تولد حضرت عیسی علیه السلام بیان می‌شود که علی‌رغم شرایط دشوار و کمبود امکانات، خداوند توانست برای مادر و فرزند، رزق و روزی فراهم کند. این داستان به خانواده‌ها می‌آموزد که خداوند روزی را برای فرزندان و والدین به‌طور معجزه‌آسا تأمین می‌کند، حتی زمانی که شرایط مالی دشوار به نظر می‌رسد.
۳. آیه ۱۵ سوره اسراء (رزق برای نسل‌ها): «وَلَا تَقْتُلُوا۟ أَوْلَٰدَكُمْ خَشْيَةَ إِمْلَٰقٍۢ ۚ نَّحْنُ نَرْزُقُهُمْ وَإِيَّاكُمْ ۚ إِنَّ قَتْلَهُمْ كَانَ خِطْءَٖا كَبِيرًا» (و فرزندانتان را از ترس فقر نکشید؛ ما آنها را و شما را روزی می‌دهیم. قطعاً کشتن آنها گناه بزرگی است.) این آیه نه تنها به منع قتل فرزند از ترس فقر اشاره دارد بلکه تأکید می‌کند که خداوند متعالی رزق هر کسی را از جمله فرزندان، بر عهده دارد. به‌ویژه در مسأله فرزندآوری، نباید به دلیل نگرانی اقتصادی از داشتن فرزند اجتناب کرد، زیرا روزی فرزند و والدین به‌دست خداوند است.
۴. اعتماد به خداوند در رزق: امام علی علیه السلام می‌فرمایند: «رزق به اندازه است، اما آنچه که انسان را نگران می‌کند طمع است.» (غررالحکم، حدیث ۱۵۴۵) این روایت به وضوح بیان می‌کند که نگرانی‌های مالی، در واقع ناشی از طمع و دل‌نگرانی‌های غیرضروری است. رزق هر فرد به اندازه و از جانب خداوند است و نباید به بهانه نگرانی‌های اقتصادی از فرزندآوری خودداری کرد.
پیامبر اسلام (ص) نیز فرمودند: «هر کس نگران رزق خود باشد، باید بداند که رزق او پیش از تولدش تعیین شده است.»(الکافی، ج۶، ص۴۶) این حدیث به‌صراحت تأکید می‌کند که نگرانی از تأمین روزی برای فرزند نباید منجر به خودداری از فرزندآوری شود، زیرا روزی هر فرد از پیش تعیین شده است.
منابع علمی:
1. The Guardian (2022). UK fertility rate falls to historic low.
2. Office for National Statistics (ONS), (2022). Trends in UK fertility rates.
3. Institute for Fiscal Studies (IFS)(2022). The economics of childbearing in the UK.
4.British Social Attitudes Survey (2021). Changing patterns of family life in the UK.
