کاشت زعفران در ایران به سه هزار سال پیش برمی‌گردد و تاریخچه زعفران به ما می‌گوید که از دوران ماد‌ها در ایران زعفران کشت شده است.
ما در این مقاله به بررسی صفر تا صد کشت زعفران پرداخته‌ایم و سعی می‌کنیم بسیاری از باور‌های غلط شما را درباره زعفران تغییر دهیم.
زعفران را در چه آب‌وهوایی می‌توان کشت کرد؟
زعفران یک گیاه نیمه‌گرمسیری است و در مقابل گرما و سرما مقاومت خیلی خوبی از خود نشان می‌دهد؛ زعفران را در مناطقی که دارای زمستان ملایم و تابستان گرم و خشک هستند، می‌توان کشت کرد.
زعفران در بیشتر مناطق کشور رشد خوبی می‌تواند داشته باشد، اما کیفیت زعفران در این مناطق یکسان نیست؛ مثلاً زعفران منطقه همدان و غرب کشور کیفیت بالاتری نسبت به مناطق دیگر دارند.
چرخه رشد زعفران از اوایل مهرماه شروع می‌شود و تا اوایل اردیبهشت‌ماه ادامه دارد و در اردیبهشت‌ماه به خواب بهاری و تابستانی می‌رود. در دوره خواب به‌هیچ‌عنوان نباید آبیاری کرد، چون باعث شکستن خواب زعفران شده و چرخه طبیعی زعفران مختل می‌شود.
دمای لازم برای کشت زعفران چقدر است؟
به‌طور متوسط زعفران در مناطقی که حداکثر دمای 35 الی 40 درجه سانتی‌گراد و ارتفاع بین یک‌هزار و 300 تا دو هزار و 500 متر از سطح دریا را دارد و زمستان متوسط با تجربه چندبار (سه الی پنج‌بار) یخ‌زدگی و دمای حداقل -50 درجه را تجربه می‌کند، عملکرد خوبی را به‌جا می‌گذارد.
فن‌های مختلفی در کاشت زعفران وجود دارد که بسته به منطقه و موقعیت جغرافیایی از روش‌های مختلفی استفاده می‌شود که در هشت گام توضیح داده‌ایم:
البته نحوه کاشت زعفران گلخانه‌ای با کشت خاکی زعفران متفاوت است که پیشنهاد می‌کنیم اگر به این نوع کشت علاقه دارید، حتماً این مقاله را مطالعه کنید و همین‌طور اگر قصد دارید زعفران را در گلدان کشت کنید، حتماً مقاله آموزش کاشت زعفران در خانه را بخوانید.
گام 1- تهیه و آماده‌سازی زمین
بهترین خاک برای کشت زعفران خاک لومی شنی است، این خاک مستعدترین محیط کشت برای زعفران را ایجاد و میزان رطوبت قابل دسترس برای پیاز زعفران را تأمین می‌کند، پس زمین باید ترکیبی از شن و رس باشد تا در مدت پنج تا هفت سالی که پیازچه در داخل خاک است، علاوه‌بر تأمین مواد غذایی در شرایط خاص منطقه نیز مقاومت کند و ph خاک باید بین هفت الی هفت‌نیم باشد.
بهترین زمان برای شخم زمین اواخر پاییز یا اول زمستان است و اگر شرایط مهیا نبود، می‌توان در خردادماه اقدام به این کار کرد؛ خاک را باید تا عمق 40 تا 50 سانتی‌متری شخم زده و در مرحله بعد کود گاوی پوسیده‌شده به میزان چهار تُن به همراه 20 کیلوگرم فسفات آمونیوم در هر هزار متر را پخش کرده و اقدام به مخلوط کردن کود با خاک توسط دستگاه کلتبواتور کنند، بعد از این مرحله باید خاک را کاملاً مسطح کرده و پستی‌وبلندی‌های آن را رفع کنیم، به‌طوری که موقع کاشت زعفران شاهد ظاهری نامطلوب نباشیم.
گام 2- تهیه پیاز زعفران
در این مرحله باید به دنبال پیاز زعفران مرغوب جهت انتقال به خاک باشیم، پیاز باید سالم و به دور از هرنوع آلودگی کنه و قارچ باشد، بهترین زمان برای تهیه پیاز از اوایل تیرماه تا اواخر شهریورماه است؛ باید حساسیت زیادی در انتخاب پیاز داشته باشیم، چون مهم‌ترین و اساسی‌ترین مسئله در کشت زعفران، انتخاب پیازچه سال است.
بعد از تهیه پیاز باید هرچه سریع‌تر اقدام به کشت آن کنیم، زیرا پیازچه وقتی که در هوای آزاد قرار دارد، در معرض انواع آفات و بیماری‌ها است و دلیل دوم اینکه درصورت جمع کردن توده‌ای پیاز در یک‌جا، باعث افزایش دمای پیازچه‌ها شده و این شرایط منجر می‌شود که قوه نامیه پیازچه به‌شدت پایین بیاید و شرایط برای انواع بیماری‌ها افزایش یابد، هرچقدر فاصله بین آوردن پیازچه‌ها تا کاشت آن‌ها کمتر باشد، بهتر است.
گام 3- ضد عفونی کردن پیاز زعفران
در کشت زعفران قبل از انتقال و کاشت پیازچه باید حتماً پیازچه‌ها را ضد عفونی کرد، این کار را می‌توان توسط یک مخزن 100 الی 200 لیتری انجام داد. باید در این مرحله اقدام به تهیه قارچ‌کش کاربندازیم و کنه‌کش پروپارژیت کنیم، در داخل مخزن بسته به حجم آن از قارچ‌کش کاربندازیم به میزان دو در هزار و سم کنه‌کش پروپارژیت به میزان یک‌ونیم در هزار مایع ضد عفونی‌کننده را آماده می‌کنیم؛ در این مرحله باید پیازچه‌ها را در حجم پنج الی 10 کیلوگرمی داخل یک ظرف قرار داده و در داخل مخزن به مدت 30 الی 60 ثانیه فرو برده و بعد اقدام به کشت آن‌ها می‌کنیم.
گام 4- عملیات کاشت زعفران
وقتی که زمین را آماده کردیم و اقدام به تهیه پیازچه و ضد عفونی آن کردیم، باید به خاک انتقال بدهیم. پیازچه زعفران را می‌توان از موقع خزان بوته کشت کرد.
بهترین زمان کشت زعفران خردادماه و اوایل شهریورماه است؛ بهتر بوده از کاشت پیازچه در اواخر تیر و اوایل مردادماه خودداری کرد، زیرا در این موقع از سال هوا و زمین بسیار گرم است و احتمال آنکه رطوبت پیازچه موقع جابه‌جایی از بین رود و پیازچه صدمه ببیند، بالا است.
روش‌های کاشت زعفران
از روش‌های مختلف برای کشت زعفران استفاده می‌شود: کشت کپی و چاله‌ای و کشت نواری.
کشت کپه‌ای زعفران
در این روش توسط بیل اقدام به حفر چاله به عمق و عرض 20 تا 25 سانتی‌متر می‌کنیم، در این مرحله یک نفر به تعداد سه تا 15 عدد پیازچه در داخل هر چاله قرار داده و نفر بعدی اقدام به پوشاندن پیازچه‌ها توسط بیل کرده و سطح زمین را مسطح می‌کند، فاصله هر چاله با چاله بعدی را بین 15 تا 20 سانتی‌متر در یک ردیف و با ردیف کناری 25 تا 30 سانتی‌متر درنظر می‌گیرند.
کشت نواری زعفران
این روش به دو صورت انجام می‌گیرد: کشت نواری معمولی با تراکم کم سه تا چهار تُن در هکتار، کشت آرمانی با تراکم هشت تا 10 تُن در هکتار.
کشت نواری معمولی با تراکم سه تا چهار تُن در هکتار
در این روش اقدام به حفر زمین به‌صورت شیاری توسط بیل یا تراکتور به عمق 25 تا 30 سانتی‌متر می‌کنیم، چند نفر شروع به چیدن پیازچه‌ها با فاصله هشت تا 10 سانتی‌متر از یکدیگر می‌کنند، در مرحله بعد با بیل یا تراکتور اقدام به حفر شیار بعدی کرده و خاک شیار جدید را به روی شیاری که پیازچه زعفران داخل آن چیده شده، انتقال می‌دهیم؛ فاصله هر شیار با شیار کناری 30 تا 40 سانتی‌متر بوده؛ متوسط برداشت در این روش از سال سوم به بعد 12 تا 15 کیلوگرم در هر هکتار است.
کشت آرمانی زعفران
در این روش تراکم پیازچه در واحد سطح هشت تا 10 تُن در هکتار است؛ متوسط برداشت زعفران در این روش از سال سوم به بعد به 20 تا 25 کیلوگرم در هکتار می‌رسد. در کشت آرمانی فاصله هر شیار با شیار کناری 20 تا 30 سانتی‌متر است.
گام 5- آبیاری زعفران
پس از کاشت پیازچه‌ها که نهایتاً تا اواخر شهریورماه طول می‌کشد، از پانزدهم مهرماه هرسال اقدام به آبیاری می‌کنیم، در موقعیت‌های جغرافیایی مختلف بسته به شرایط آب‌وهوایی، از اوایل مهرماه تا اواسط آبان‌ماه اقدام به آبیاری زعفران می‌شود.
گل دادن زعفران تا حدود زیادی تابع آبیاری اولیه است، در این خصوص برای آنکه در برداشت زعفران به مشکل برنخوریم، زمین را به قطعات مختلف تقسیم‌بندی کرده و با فاصله چند روز از هم هر قطعه را آبیاری می‌کنیم تا بدین‌صورت در دوران اوج گلدهی قطعات با یکدیگر هم‌زمان نباشند.
قبل از گلدهی یک آبیاری عمیق و بعد از گاورو شدن زمین اقدام به سله‌شکنی می‌کنند. بعد از برداشت زعفران به‌طور کامل بسته به شرایط آب‌وهوایی و بارندگی منطقه اقدام به آبیاری دوم در آذرماه و آبیاری سوم در اواسط دی‌ماه می‌کنند، در مناطقی که بارندگی در پاییز و زمستان مطلوب باشد، آبیاری سوم نیاز نیست که انجام شود.
گام 6- سله‌شکنی مزرعه زعفران
بعد از آبیاری نخست و قبل از گلدهی مزرعه باید زمین را سله‌شکنی کرد، به‌طوری که پیازچه‌ها صدمه نبینند؛ بهترین وسیله برای سله‌شکنی کج‌بیل، بیل شیاردار، گاوآهن ایرانی و یا کولتیواتور با تیغه‌های افقی است. این کار باعث می‌شود که گل‌ها به‌آسانی از خاک خارج شده و کود حیوانی با خاک مخلوط شود و علف‌های هرز را که تازه روییده‌اند، از بین می‌برند.
گام 7- مبارزه با علف‌های هرز
علف‌های هرز از طریق رقابت کردن با گیاه زعفران ازنظر آب، مواد غذایی و نور خورشید سبب کاهش محصول می‌شوند، علاوه‌بر این ممکن است در مراحل کاشت و برداشت زعفران مزاحمت‌هایی ایجاد کنند و میزبان تعداد زیادی از بیماری‌ها، آفات و نماتدها باشند، در مزارع زعفران بعد از آبیاری دوم (که بعد از برداشت گل زعفران صورت می‌گیرد)، وجین انجام می‌شود.
وجین کردن باعث از بین رفتن علف‌های هرز مزرعه می‌شود تا حد امکان نباید از سموم علف‌کش جهت از بین بردن علف‌های هرز استفاده کرد، چون علف‌کش‌ها بر روی پیازچه زعفران اثرات منفی برجای می‌گذارند.
گام 8- مبارزه با آفات زعفران
مهم‌ترین آفت زعفران کنه و موش صحرایی است. جهت شناسایی آفات و اینکه متوجه شویم که آیا پیازچه‌ها سالم هستند، باید به‌طور متناوب اقدام به بازدید زمین و پیازچه‌ها کنیم.
متوسط باید ماهی سه‌بار یا هر 10 روز یک‌بار اقدام به حفر شیارها یا چاله در نقاط مختلف مزرعه کرده و پیازچه‌ها را بررسی کنیم تا از سالم بودن و آلوده نبودن پیازچه‌ها مطمئن شویم.
جهت مقابله با کنه از کود گرانوله گوگرد استفاده می‌کنیم. گوگرد هم خاک را اسیدی‌تر می‌کند و هم باعث از بین رفتن بسیاری از آفات ازجمله کنه می‌شود. برای بهره‌مندی از فواید گوگرد باید قبل از آبیاری نخست گوگرد را به میزان 30 کیلوگرم در هر هزار متر پخش کرده و با خاک مخلوط کنیم و سپس اقدام به آبیاری کنیم.
جهت مقابله با موش‌های صحرایی اقدام به استفاده از تله‌موش، سموم موش‌کش و گاز متان می‌کنیم.
بهترین و سریع‌ترین عمل در از بین بردن موش‌های صحرایی تزریق گاز متان (کپسول گاز خانگی) به لانه موش است، بدین‌صورت که تمامی سوراخ‌های ورودی و خروجی لانه را به غیر از یک سوراخ گرفته و با شلنگ گاز اقدام به تزریق گاز به داخل لانه می‌کنیم، این روش در 90 درصد مواقع نتیجه عالی از خود نشان داده است.
گام 9- برداشت گل زعفران
برداشت زعفران بستگی به زمان آبیاری آن دارد، اما عمدتاً در آبان‌ماه زعفران شروع به گلدهی می‌کند که در طول 20 الی 30 روز فصل گلدهی باید هرروز گلبرگ‌های زعفران را بچینید.
