هرچند ازدواج به عنوان یک عمل ارادی تابع خواست، تمایلات و دیدگاه‌های فردی است اما زندگی اجتماعی انسان و روابط پیچیده او با پیرامونش، این مهم را در ارتباطی متقابل با متغیرهای فرهنگی، اقتصادی، اجتماعی، جمعیتی و حتی سیاسی قرار می‌دهد که این متغیرها اهمیت ازدواج را چندین برابر می‌کنند.
بر اساس گزارش‌های منتشر شده، سال ۸۵ تعداد زنان مجرد ۱۵تا ۴۹ ساله کشور هفت میلیون و ۲۰۰هزار نفر بوده که این تعداد در سال۹۵ نزدیک به شش میلیون نفر شده است؛ یعنی یک میلیون و۲۰۰هزار نفر از زنان مجرد کم شده. در سال ۸۵ تعداد ازدواج همین گروه سنی حدود ۷۴۰هزار مورد بوده که این تعداد در سال۹۵ به ۶۶۰هزار ازدواج رسیده است. بنابراین هرچند تعداد ازدواج‌ها در این بازه زمانی کم شده اما باید به این نکته توجه داشت که به همان نسبت، تعداد زنان ۱۵ تا ۴۹ساله هم در این بازه زمانی کاهش داشته است. براین اساس، میزان ازدواج با تعداد ازدواج متفاوت است و اعداد ازدواج‌ها از دهه۹۰ به بعد همواره رو به کاهش بوده و دلیلش این است که جمعیت در معرض ازدواج رو به کاهش بوده اما میزان ازدواج طبق قانون احتمالات تقسیم بر جمعیت در معرض ازدواج می‌شود، بنابراین اگر درست بررسی کنیم خواهیم دید برمبنای آمار موجود و مقایسه آن با هرم سنی جمعیت در سن ازدواج، طی سال‌های گذشته همواره با افزایش میزان ازدواج مواجه بوده‌ایم. به گفته کارشناسان در خصوص کاهش آمار ازدواج دختران متولد دهه۶۰ میزان ازدواج متولدان این دهه هم در مقایسه با دهه‌های پیش از آن و هم در مقایسه با دهه پس از آن بالا بوده و دلیلش این است که در مقایسه با متولدان دهه‌های ۵۰ و ۷۰ بیشتر بوده است، چراکه بیشتر متولدان دهه ۶۰ در دهه ۸۰ ازدواج کرده‌اند و ما بیشترین آمار ازدواج کشور را در دهه ۸۰ داشته‌ایم. براساس گزارش‌های کارشناسی قدس آنلاین، با توجه به این‌که در هر ازدواج یک دختر و یک پسر سهیم است قطعا ازدواج این دختران با آمار کاهشی مواجه نبوده، ولی مسأله این است جمعیت در معرض ازدواج این دختران بیشتر بوده و تعدادی از آنها به دلیل این‌که باید با پسران پنج سال بزرگ‌تر از خود ازدواج می‌کردند و با توجه به این‌که جمعیت مردان در معرض ازدواج با این گروه سنی کمتر بوده، شانس ازدواج‌شان را از دست داده و در تجرد باقی مانده‌اند، به‌طوری که براساس آمارهای اعلام شده در سال۹۵ حدود ۵درصد جمعیت ۴۰ تا ۴۴ سال دختران کشور مجرد هستند. در همین رابطه خبرنگار ما برای پرسش درباره ابعاد و اهمیت تسهیلگری امر ازدواج در نسل جوان سراغ مهدی غلامی مقدم ، دبیر و مسئول اسبق برگزاری دو دوره ازدواج دانشجویی کشور، مدیر امور دانشجویی دانشگاه علوم پزشکی مشهد و فعال فرهنگی رفته است که در ادامه پاسخ‌های تفصیلی این فرد با تجربه را می‌خوانیم.
جناب اقای غلامی، با توجه به تجربه و سوابق پررنگ شما در زمینه برگزاری ازدواج‌های، اولویت‌های تسهیلگری در امر ازدواج چه مواردی است؟
ساختارهای تشکیل خانواده در کشور باید تسهیل شود که در این راستا دو مسأله اصلی شغل و مسکن در ازدواج جوانان بسیار اثرگذار است. این دو محور از سایر مسائل اولویت بالاتری داشته و هرقدر دولت بتواند رسیدن به این موارد را تسهیل کند، خانواده‌های بیشتری شکل می‌گیرد و جوانان به سمت تشکیل خانواده پیش می‌روند. در واقع تشکیل خانواده یکی از نیازهای اساسی است و در روح، جان و جسم انسان قرار گرفته و قابل از بین رفتن هم نیست لذا این نیاز وجود دارد و به‌رغم تبلیغات صورت گرفته از سوی دشمنان، جوانان تمایل زیادی به تشکیل خانواده دارند و به همین میزان هر چه شرایط گفته شده تسهیل شود، جوانان به سمت ازدواج بیشتر سوق پیدا می‌کنند.
آمار ازدواج و طلاق در کشور را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
آمارهای متعددی از دستگاه‌های مختلف دریافت شده و شاهدیم طی ۲۵سال گذشته شرایط به سمت بهتر شدن پیش نرفته است. تعداد ازدواج‌ها (به‌جز در یکی دو سال ) نزولی بوده و این در حالی است که سن ازدواج صعودی بوده و هر سال افزایش داشته است. بر اساس آمار موجود تعداد ازدواج‌ها کاهش یافته و از سوی دیگر طلاق‌ها در اغلب سال‌ها رو به افزایش است لذا شرایط خوبی در این زمینه وجود ندارد. امید است با تصویب قانون خانواده که اخیرا در مجلس شورای اسلامی تصویب شده و البته متأسفانه به صورت جدی اجرایی نمی‌شود، این معادله تغییر کند.
به نظر شما چه مواردی می‌تواند انگیزه جوانان را برای ازدواج افزایش دهد؟
اگر یک مورد از شاخصه‌های زندگی ائمه اطهار(ع)، امیرالمومنین(ع) و حضرت زهرا(س) را بخواهیم بررسی کنیم که می‌تواند در جامعه امروزی نیز اثرگذار باشد و انگیزه بزرگی برای جوانان باشد، همین دوری از تجملگرایی است.
با نگاه به مدل ازدواج و همچنین مواردی از جمله رفتن سر خانه و زندگی، تهیه جهیزیه و قرار دادن مهریه توسط حضرت علی(ع) و حضرت زهرا(س) عوامل انگیزه بخش زیادی می‌توان دریافت کرد.
شکل ازدواج حضرت علی(ع) و حضرت زهرا(س) برای تشکیل خانواده می‌تواند مدل خوبی برای جوانان مسلمان باشد که در این راستا می‌توان به ساده‌زیستی، میزان وسایل و جهیزیه دختر پیامبر(ص) به عنوان بزرگ‌ترین شخصیت جهان اسلام و از سوی دیگر حضرت علی(ع) به عنوان شخصیت والای جامعه اسلامی اشاره داشت.حضرت علی(ع) و حضرت زهرا(س) اگر می‌خواستند، می‌توانستند بهترین امکانات را داشته باشند اما در عین حال برای ازدواج و تشکیل خانواده، ساده‌زیستی را انتخاب کردند و در واقع یکی از نکاتی که می‌تواند انگیزه جوان را به سمت ازدواج افزایش دهد، حفظ ساده‌زیستی بر اساس الگوی ائمه اطهار(ع) است. با بررسی مدل رفتاری اهل بیت(ع) در زمینه ازدواج، قابل اثبات است که در هر زمانه‌ای با ساده‌زیستی می‌توان خانواده و زندگی‌های خوب، محکم و استواری را تشکیل داد و امروز نیز جوانان زیادی با پیروی از همین سبک زندگی در شرایط فعلی با حداقل‌های اولیه ،زندگی استواری را آغاز می‌کنند و به سرانجام می‌رسانند. جمله‌ای که امام علی(ع) در مورد حضرت زهرا(س) فرمودند این است که بهترین شریک و همراه برای اطاعت خداوند است، بر همین اساس قطعا خداباوری و نگاه تعالی بخشی معنوی در نگاه امام علی(ع) و حضرت زهرا(س) شاخصه مهم و اساسی برای تشکیل خانواده است. خداباوری و رشد معنوی باید در جوانان امروز گسترش یابد و با الگوبرداری از آسمانی‌ترین پیوند عالم، تعالی بخشی معنوی باید نهادینه شود.
نقش تجملگرایی امروزی در تشکیل زندگی مشترک چیست؟ در برخی موارد شاهدیم که طرح خواسته‌های مادی از سوی خانواده‌های دختر و پسر برای شکل‌گیری امر ازدواج به منزله آسیب و موجب تخریب روابط شده است.
در زمینه تجملات متاسفانه تولیدکنندگان این عرصه تجملاتی شدن خانواده‌ها را تشویق می‌کنند و حتی آن دسته‌ای هم که از نظر اقتصادی امکان تأمین مواردی مانند لوازم خانگی تجملاتی را ندارند، تحت تأثیر قرار می‌گیرند.با به‌روز رسانی وسایل تجملاتی جدید در حوزه لوازم خانگی که متأسفانه با نگاه اقتصادی صورت می‌گیرد، بار مالی شدید و جدی را در ابتدای تشکیل خانواده به جوانان تحمیل می‌کند که نگران کننده است.امید است مبانی دینی در این راستا تقویت شده و تبیین بیشتری شود و قطعا جهاد تبیین در حوزه خانواده اثرگذار است و بدون تجملات امروزی، می‌توان زندگی مشترک را تشکیل داد. خیلی از بزرگان موفق در عرصه‌های علمی، اقتصادی و فرهنگی زندگی مشترک خودشان را به‌سادگی آغاز کردند و بعدها گشایش‌هایی برای‌شان ایجاد شده است لذا اگر تبیین مسأله به‌خوبی انجام شود، تجملات کمتر می‌شود و به سمت زندگی‌های ایده‌آل و بهتری خواهیم رفت. نهادهای مختلف فرهنگی و دولتی چه اقداماتی باید در راستای تسهیل ازدواج داشته باشند؟ ما حدود ۴۰ نهاد فرهنگی داریم که برخی مستقیم و غیرمستقیم با مسأله مهم ازدواج و جمعیت ارتباط دارند. نگاهی به نقش آنها داشته باشیم. از نهادهای فرهنگی، دولتی و معیشتی مختلف توقع داریم که واقع‌بینانه به قضیه ازدواج جوانان نگاه و افرادی را بگمارند که بتوانند مسأله ازدواج را به‌درستی تحلیل کنند.با بررسی ازدواج‌های دانشجویی که صورت دادیم شاهدیم همه این تصور را دارند که خانواده باید تشکیل شود و به ضرورت موضوع رسیدند ولی این‌که در حوزه‌هایی مانند تأمین معیشت، فرهنگ‌سازی، ایجاد زمینه‌های ذهنی چه اقداماتی باید انجام شود هنوز مسئولان مربوط ذهن منسجمی در این زمینه پیدا نکردند و البته آگاهی‌های دقیقی هم در این باره ندارند.قطعا دولت باید مسأله خانواده و ازدواج جوانان را در ذهن مسئولان فرهنگی، متولیان میعشت و همچنین ساختارهای حکومتی توجیه کند. به عنوان مثال در شهرداری می‌توانیم با توجه به وسعت مأموریت ابلاغی، نباید فرهنگسرای خانواده را تشکیل داد و کلاس‌هایی را برگزار کرد بلکه خیلی از واحدهای شهرداری می‌توانند در تبیین تشکیل خانواده کمک داشته باشند. به عنوان نمونه در شهرداری همدان اعلام شده هر خانواده‌ای فرزند سوم به دنیا بیاورد تا ۲۰۰ متر پروانه رایگان ساخت منزل به ایشان ارائه می‌شود لذا بدون هزینه زیاد و صرفا با ایجاد شرایط و تسهبلات خاص توانستند در راستای امر جوانی جمعیت، گام مؤثری را بردارند. بر همین اساس اگر ذهن متولیان فرهنگی و دیگر مسئولان در تمام بخش‌های ازدواج جوانان خوب تبیین و توجیه شود، می‌تواند اتفاقات خوبی در راستای زمینه‌سازی تشکیل خانواده و ازدواج‌های درست شکل بگیرد و از سوی دیگر سختی و تابوی تشکیل خانواده را از بین ببر‌د.
نقش رسانه‌های خارجی و بدخواهان ملت ایران در تشدید آسیب‌ها نسبت به بنیان‌های خانواده ایرانی و همچنین سیاه‌نمایی از شکل‌گیری نهاد خانواده به چه میزان است؟
خانواده اصلی‌ترین هسته تشکیل اجتماع است. طبیعتا اگر بخواهیم ساختار جامعه‌ای را نابود سازیم باید از هسته اصلی آن شروع کنیم تا موفقیت بیشتری داشته باشیم و در این راستا دشمنان به‌درستی بنیان خانواده را هدف قرار دادند.سازوکار و برنامه‌های غربی نظیر اقدامات سازمان بهداشت جهانی و افرادی مانند رابرت مرداک تلاش دارند برای شکست نظام جمهوری اسلامی و تضعیف این نظام اسلامی، یکی از مهم‌ترین نقاط یعنی جایگاه خانواده و جایگاه مادر در خانواده‌ها را مورد هجمه قرار دهند.قطعا مادر نقش اساسی در تربیت فرزند دارد ولی این‌گونه ترویج می‌شود که جایگاه فرزندپروری جزو پست‌ترین مسئولیت‌های اجتماعی است که متأسفانه تا حدی هم موفق بودند در حالی‌که از بهترین رفتارهای یک زن همان تربیت فرزند، فرزندداری و ارائه شخصیتی خوب و سالم به جامعه است. امروز در فضای دانشگاهی به عنوان نوعی ذهنیت گسترده در ذهن دختران و پسران دانشجو این موضوع وجود دارد که ازدواج و تشکیل خانواده نمی‌تواند در اولویت بالای زندگی جوانان قرار داشته باشد. دشمنان این نظام اسلامی به‌شدت به حوزه خانواده می‌پردازند و شاهدیم در شبکه‌های ماهواره‌ای و فضای مجازی تحکیم و بنیان‌های خانواده و فرزندآوری مورد هجمه قرار دارد و از سوی دیگر رفتن به سمت نگهداری حیوانات خانگی به صورت جدی در حال ترویج است لذا با عزمی راسخ و همت جمعی باید با این ذهنیت تبلیغ شده از سوی دشمنان مقابله و اهمیت جایگاه خانواده به صورت دقیق در جامعه تبیین شود.
برای حل مشکل تجملگرایی و مادی‌گری در بین خانواده‌های ایران به‌ویژه خانواده‌های دختران و پسرانی که تمایل به ازدواج دارند، چه راهکاری مد نظر شماست؟
باید گفت آسیب ازدواج‌های تجملاتی متوجه تمام بخش‌های جامعه است و حتی افراد ثروتمند نیز از این آسیب‌ها در امان نیستند و با بررسی آمارها متوجه می‌شویم میزان از هم‌گسیختگی خانواده‌ها در این اقشار بیشتر است. تجملگرایی، آثار تاریخی نگران‌کننده‌ای دارد و باید مسیر تربیتی فرزندان توسط والدین به سمتی باشد که تجملگرایی به‌خوبی تبیین و در عمل نیز برای تشکیل خانواده به ملزومات ضروری راه‌اندازی زندگی اکتفا شود که البته در راستای فرهنگ‌سازی این امر و پرهیز از فضای تجملاتی ابتدای زندگی مشترک، آموزش و پرورش خانواده‌ها نقش مؤثری دارند.
