پس‌انداز از گذشته در جوامع مختلف و اقشار مختلف اشکال متفاوتی داشته است. در گذشته پس‌اندازها به شکل انباشت آذوقه به دلیل مواجهه با بحران‌های غذایی و زمانی نیز به شکل پس‌انداز مالی بوده است، می‌توان گفت پس‌انداز کردن به‌نوعی مدیریت مخارج زندگی برای دستیابی به اهداف بزرگ و کوچک در یک مدت معین است.
گرچه در گذشته مقوله پس‌انداز ارتباط چندانی با میزان درآمد اشخاص نداشت اما امروزه به واسطه موضوعات مختلف از تورم تا میزان هزینه‌های جاری، درآمد فاکتور مهمی در پس‌انداز افراد بوده و تعیین‌کننده است؛ افراد از طفولیت با مقوله پس‌انداز و داشتن قلک در گذشته و داشتن حساب‌های پس‌انداز در حال حاضر آشنا شده‌اند و این نکته بر همگان آشکار است که داشتن یک پس‌انداز هر چند اندک لازمه اطمینان خاطری هرچند جزئی در آینده است.
گاهی برنامه‌ریزی‌ها بر اساس همان پس‌انداز شخص صورت می‌گیرد و می‌تواند تأثیرگذاری بسیاری در هدایت مسیر زندگی فردی داشته باشد که با تشکیل خانواده و هزینه‌های جاری زندگی مقوله پس‌انداز اهمیتی دوچندان پیدا می‌کند؛ البته با توجه به میزان درآمدهای امروزی، تورم‌ها و هزینه‌ها در یک خانواده متوسط پس‌انداز کردن بسیار سخت شده است چه برسد به یک خانواده با سطح پایین که عملاً این مهم محقق نمی‌شود.
با توجه به اهمیت موضوع پس‌انداز و لزوم توجه به آن در خانوادهها برآن شدیم این موضوع را از دیدگاه یک کارشناس اقتصادی بررسی کنیم و در خصوص اهمیت و جایگاه آن بیان نکاتی را برای مخاطبان داشته باشیم.
سعید کیانپور در گفت‌و‌گو با خبرنگار ما با بیان اینکه پس‌انداز در بسیاری از کشورها مقدمه‌ای برای رشد و توسعه است، اظهار کرد: کشورها برای دستیابی به حالت پیشرفته و صنعتی، طبق نظریات و عرف موجود باید پس‌انداز داشته باشند.
وی با تأکید بر اینکه در کشور پس‌انداز داریم اما مشکل عدم تبدیل آن به سرمایه‌گذاری را داریم، گفت: روند انباشت سرمایه به معنای تبدیل پس‌انداز به سرمایه‌گذاری و سپس تولید است، در کشور ما سرمایه‌گذاری حلقه مفقوده در این روند است.
این عضو هیئت علمی دانشگاه پیام نور بیان کرد: 90 درصد پس‌انداز مردم کشور ما در بانک‌ها وجود دارد اما در کشورهای پیشرفته عکس این موضوع یعنی 90 درصد پس‌انداز دست بخش خصوصی و 10 درصد آن در بانک‌هاست.
کیانپور به عامل تورم در پس‌انداز و سود واقعی منفی اشاره کرد و افزود: نرخ بهره واقعی منهای تورم به دست می‌آید و در صورت منفی بودن این نرخ موجب کاهش انگیزه مردم در بحث پس‌انداز بانکی و خارج کردن سپرده‌ها از بانک و باعث دلالی می‌شود.
وی با بیان اینکه با وارد کردن سرمایه‌ها به بازار طلا، مسکن و... به جای وارد شدن به بخش تولید و سرمایه‌گذاری از گردونه اقتصاد خارج می‌شود، تصریح کرد: مردم وقتی می‌بینند پس‌اندازها بهره منفی دارند به سمت هزینه‌کرد کوتاه مدت روی می‌آورند چراکه تورم در حال فلج کردن اقتصاد مردم است.
این عضو هیئت علمی دانشگاه پیام نور ادامه داد: طبق آمار سال 1399 حدود 40 درصد مردم ایران حتی با سطوح علمی فوق لیسانس و دکتری تقریباً پس‌اندازی ندارند و با توجه به فقر نسبی اعلام شده 10 تا 11 میلیون نفر در حال رفتن به سمتی هستند که با یک مشکل عدیده مواجه می‌شوند.
کیانپور با تأکید بر اینکه تورم و پس‌انداز دو بخش به هم متصل هستند، خاطرنشان کرد: این موضوع باعث کاهش انگیزه برای پس‌انداز در دو قشر زنان و مردان شده است و تقریباً 40 درصد زنان ما هیچ‌گونه پس‌اندازی ندارند؛ این موضوع یک مشکل عمده و اساسی است.
وی با بیان اینکه برای حل مشکل پس‌انداز به صورت ریشه‌ای ابتدا باید مشکل تورم را حل کنیم، یادآور شد: رفع مشکل لنگر ارزی در بخش ارزی نیز کمک به موضوع پس‌انداز خواهد بود چراکه این موضوع موجب دلالی شده است.
این دکترای اقتصادسنجی مالی اظهار کرد: طبق یک بررسی در سه ماه گذشته متأسفانه مردم همدان رتبه یک گوگل ترند را برای ارزیابی قیمت مسکن و رتبه سوم کشور را برای ارزیابی قیمت طلا دارند که این موضوع باعث تعطیلی تولید شده و پس‌انداز عملاً وارد بخشی می‌شود که تک‌تک مردم وارد بخش دلالی شوند.
کیانپور با بیان اینکه پس‌انداز زنجیره‌ای است که باعث ایجاد تولید، خلاقیت، کارآفرینی، رشد و توسعه کشور شود، گفت: متأسفانه در حال حاضر برای پس‌انداز هیچ یک از تعاریف واقعی عنوان شده را نداریم.
وی با تأکید بر اینکه مشکل این است که اکنون همه به واژه اقتصاد می‌پردازند، بیان کرد: این در حالی است که مشکل سوم ما اقتصاد است که اروپایی‌ها و آمریکایی‌ها قرن 17 این مشکل را حل کردند؛ ابتدا باید بخش فرهنگی ما به توسعه برسد.
این دکترای اقتصادسنجی مالی افزود: برای توسعه فرهنگی، آموزش و بیان ارزش‌ها لازم است و سپس باید به توسعه اجتماعی دست پیدا کنیم و بعد به توسعه اقتصادی می‌رسیم.
کیانپور با بیان اینکه متأسفانه آموزش در بحث مباحث اقتصادی به‌ویژه پس‌انداز را برای خانوادهها نداریم، تصریح کرد: متأسفانه مسئله پس‌انداز کردن، کوچه‌بازاری شده و حالت آکادمیک ندارد.
وی با تأکید بر اینکه راهکار پس‌انداز، کمی تغییر کرده است، ادامه داد: باید هدف از پس‌انداز تعیین، چگونگی هزینه کردن پس‌انداز مشخص و تعاملات سازنده در این خصوص ایجاد شود و حداقل پس‌انداز را تبدیل به درآمد کنیم.
این عضو هیئت علمی دانشگاه پیام نور خاطرنشان کرد: در حال ورود به دنیایی هستیم که اگر طی هفت سال آینده هر کشوری وارد اقتصاد هوشمند نشود فلج خواهد شد و مردم باید به دنبال درآمد دوم با یک کارآفرینی باشند و پس‌انداز را به این سمت ببرند.
کیانپور با بیان اینکه پس‌انداز باید در کنار خلاقیتی ایجاد شود که مردم به آن روی بیاورند، یادآور شد: افراد بسیاری این کار را انجام می‌دهند و جوانان، نوجوانان و تحصیل‌کرده‌ها باید به این سمت بروند که با پس‌انداز اندک و تورم موجود فرهنگ‌سازی و خلاقیت در خصوص هدایت پس‌انداز به ایجاد درآمد را داشته باشند.
وی با تأکید بر اینکه امید است بخش فرهنگی به عنوان بستر اصلی در پس‌انداز رونق بگیرد، اظهار کرد: باید مردم به افکارشان بلندمدت بوده و پس‌انداز داشته باشند؛ انگیزه احتیاطی مردم برای پس‌انداز از بین رفته است.
متأسفانه امروزه پس‌انداز معنای حقیقی خود را از دست داده و اقتصاد کوچه‌بازاری شده است و آموزش در بحث مباحث اقتصادی به‌ویژه پس‌انداز را برای خانوادهها نداریم که این مهم خود ضعفی بزرگ در مدیریت اقتصاد و معیشت خانواده‌هاست که تا به امروز آن‌گونه که باید به آن پرداخته نشده است در حالی که با مشکلات اقتصادی موجود و تورم‌ها، ارائه آموزش‌های لازم در مباحث اقتصادی به‌ویژه پس‌انداز در خانوادهها امری ضروری است.
البته فرهنگ‌سازی نخستین گام در تحقق توسعه و پیشرفت هر جامعه‌ای است و به منظور توسعه و پیشرفت باید ابتدا جامعه به لحاظ اقتصادی تقویت شود و تک‌تک افراد جامعه در این خصوص نقش دارند که این امر نیاز به فرهنگ‌سازی داشته و باید برای پس‌انداز به معنای واقعی و تبدیل آن به درآمد و سرمایه‌گذاری به منظور تولید اقدامات فرهنگی و اطلاع‌رسانی لازم صورت گیرد اما متأسفانه امروزه افراد پس‌انداز را تنها به روش دلالی و به منظور بازدهی در کوتاه مدت دنبال می‌کنند در حالی که پس‌انداز در بلندمدت و با سرمایه‌گذاری به منظور تولید بازدهی مؤثری خواهد داشت.
