وقتی تعدادی کارخانه برای تولید چادر مشکی در کشور تاسیس شد، تعرفه واردات چادر مشکی 73 درصد بود، بعد از رونمایی از محصول کارخانه‌ها این تعرفه به 66 درصد و کمی بعد به 16 درصد رسید و کمر کارخانه‌های داخلی را شکست.
در این سالها حوزه عفاف و حجاب به قدری متولی پیدا کرده است که به یکی از پیچیده‌ترین موضوعات در طول عمر نظام جمهوری اسلامی تبدیل شده است. درحالی که نماد بیرونی حجاب و عفاف و آنچه در جامعه می‌بینیم در بسیاری از اوقات با ارزش‌ها و قوانین جمهوری اسلامی در تعارض است.
اینکه کدام نهاد مسئول بررسی وضعیت موجود و کدام نهاد مسئول رسیدگی به آن است؛ قوانین درباره حجاب و عفاف چه‌طور باید وضع بشود و آیا اصلا بیشتر نیاز به قانون داریم یا فرهنگسازی سوالات بی‌شماری است که اغلب در این حوزه بی‌پاسخ مانده است. از آن طرف ملزومات بحث حجاب و عفاف مثل چادر مشکی، پوشش مناسب از نظر شرع و عرف و وضعیت نابه سامان فروشگاه‌های لباس هم مزید بر علت است.
در این گفت‌وگو با سیده مرضیه شفاپور، رئیس کارگروه مد و لباس کشور و مسئول کارگروه عفاف و حجاب وزارت ارشاد درباره تمام این دغدغه‌ها صحبت کرده‌ایم. خانم شفاپور معتقد است تولید چادر مشکی در ایران گرفتار یک مافیای قدرتمند است و آنچه در طول چهل سال از عمر جمهوری اسلامی درباره حجاب اتفاق نیفتاده به این خاطر است که همیشه از کار علمی و ریشه‌ای در این زمینه غافل شده‌ایم.
مخاطبان خبرگزاری فارس هم در سامانه فارس من دغدغه‌های خود را در رابطه با این موضوع تحت عناوینی چون چرا لباسهای نامتعارف پشت ویترین مغازه‌ها مشاهده می‌شود و مافیای چادرمشکی چه کسانی هستند به اشتراک و مطالبه‌گری گذاشته‌اند.
با توجه به افزایش قیمت ارز و مشکلات داخلی که در زمینه تولید چادرمشکی وجود دارد، خرید چادر برای خانم‌های چادری به یک دغدغه تبدیل شده است. چرا تولید چادر مشکی در کشور ما به عنوان بزرگترین مصرف‌کننده این پارچه دچار مشکلات عدیده است؟
چادر مشکی در کشور ما گرفتار مافیای تعداد محدودی از ذی‌نفعان است. وقتی تعدادی کارخانه برای تولید چادر مشکی در کشور تاسیس شد؛ تعرفه واردات چادر مشکی 73 درصد بود، بعد از رونمایی از محصول کارخانه‌ها این تعرفه به 66درصد و کمی بعد به 16درصد رسید و کمر کارخانه داخلی را شکست. از آن طرف این مافیا با 500درصد سود چادر را به کشور وارد می‌کنند. جالب این است که این افراد داعیه حجاب و عفاف هم دارند.
خیلی‌ها این ایراد را به من می‌گیرند که چرا در زمینه چادر مشکی از مافیا صحبت می‌کنی؟ اعتقاد من این است که یک مافیا پشت این ماجراست. افزایش دلار و وضعیت ارز به جای خودش اما همیشه هروقت مطالبه وضعیت چادر مشکی صورت می‌گیرد بعد از چندوقت موج آن فروکش می‌کند. چون کار به بن‌بست یک مافیای پرقدرت می‌رسد.تمام مواد اولیه چادر مشکی از ایران به سمت دیگر کشورها مثل کره و چین می‌رود. یعنی این توان در کشور ما هست اما این مافیا نمی‌گذارد این توان به مرحله تولید انبوه برسد.
شما برای اینکه چادر مشکی با قیمت مناسبتری به دست مصرف‌کننده برسد تمهیدی اندیشیده‌اید؟
ما در نظر داریم نمایشگاه‌های تخصصی برای عرضه چادرمشکی با قیمت مناسب برای سازمان‌ها و نهادها برگزار کنیم. در این نمایشگاه‌ها تولیدکننده با سود بسیار کمی چادر را به دست مصرف‌کننده می‌رساند. در این نمایشگاه‌ها ما می‌توانیم از حضور طراحان هم بهره ببریم تا اگر کسی مدل خاصی از چادر را مدنظر دارد، همانجا براش تهیه بشود.
یکی از دغدغه‌های جدی در حوزه مد و لباس «مدلینگ» است. به نظر می‌رسد آنچه امروز تحت عنوان مدلینگ در حوزه لباس جریان دارد فقط از نظر پوشش ظاهری از قوانین کشور پیروی می‌کند و محتوا و نوع ارائه آن کاملا غربی است. کارگروه مد و لباس چه رویکردی به مسئله مدلینگ دارد؟
درباره بحث مدلینگ، من از روز اولی که در این سمت منصوب شدم این موضوع را پیگیری کردم. با مراجع ذی‌صلاح جلسات مختلفی گذاشته شده و پروپوزال‌های قوی نوشته و ارائه شده است. یعنی داریم به این سمت حرکت می‌کنیم که مدلینگ در بحث مد و لباس حتما به یک چارچوب و اصول برسد. همانطور که شما گفتید خیلی از مباحثی که الان در حوزه مد و لباس اتفاق می‌افتد اصلا علمی نیست. درواقع یک سری حرکتهای من‌درآوردی است که بیشتر جنبه اقتصادی در آن پررنگ است. درحالی که نگاهی که ما با بحث مدلینگ داریم باید نگاهی باشد که با قوانین کشور منطبق باشد. مدلینگ از بازوهای اجرایی مد و لباس است. در عین به رسمیت شناخته شدن باید اصول و چارچوب مشخصی داشته باشد.
کارگروه مد و لباس تا به حال برای ساماندهی وضعیت حجاب در کشور چه طرح‌هایی را پیاده کرده است؟
هفته گذشته ما رونمایی از طرحی جدید در حوزه مد و لباس داشتیم. مثل اکثر خریدها و خدمات این روزها که به صورت اینترنتی و درب منزل انجام می‌شود، ما امکانی را فراهم کرده‌ایم تا با توجه به درخوایت مشتری، فروشنده لباس درب منزل حاضر می‌شود و لباس را تحویل می‌دهد. این سرویس حتی امکان شخص‌دوزی را هم فراهم کرده است. این طرح توسط یکی از طراحان جوان ما اتفاق افتاده و ما این امید را داریم که مثل سایر کسب و کارهای اینچنینی به رونق برسد.
در بخش حجاب و عفاف وزارت ارشاد که بنده آنجا مسئولیت دارم. کارگاه‌های مفیدی تابه حال در زمینه عفاف و حجب شکل گرفته است. نگاه ما به این مقوله کاملا علمی است. اساتیدی که برای برگزاری این کارگاه‌ها دعوت شده‌اند، هم اساتیدی هستند که فلسفه هنر خوانده‌اند و هم از لحاظ علوم روان‌شناسی و جامعه‌شناسی افراد مسلطی هستند. یعنی ما افرادی را جمع کرده‌ایم که بتوانیم در حوزه عفاف و حجاب کار علمی انجام بدهیم. حتی بنده شورای علمی حجاب و عفاف در کارگروه ساماندهی مد و لباس تشکیل داده‌ام که تا قبل از این سازمانی این کارگروه علمی را نداشته است.
سردمدار بحث عفاف و حجاب وزارت کشور است. اما خیلی‌ها در این موضوع ورود کردند و عملا کاری هم از پیش نبردند. جز اینکه بودجه‌های زیادی گرفته شده اما یک کار علمی و کاری که در جامعه اثرگذار باشد، دیده نشده است.
متاسفانه وقتی بحث مد و لباس پیش می‌آید، وجهه منفی مد بیشتر توی اذهان می‌آید. معمولا گفته می‌شود آنچه درباره پوشش در جامعه اتفاق می‌افتد مربوط به همین بها دادن به مد است. درحالی که برعکس، کارگروه مدولباس طبق قانون مجلس در حال ساماندهی اوضاع پوشش در جامعه است.
بخشی از کارهایی که در حوزه ساماندهی مد و لباس انجام شده را ذکر می‌کنید؟
ما در شهر تهران نزدیک به 5هزار نفر طراح لباس داریم. طراح‌هایی که درحوزه حجاب و عفاف بسیار موفق هستند. طراح‌هایی که در حوزه لباس اجتماع و لباسهای مجلسی بسیار خوب فعالیت می‌کنند. همه هم در چارچوب قوانین جمهوری اسلامی در حال فعالیت هستند.
اما آنچه ما در سطح جامعه درباره مد و لباس می‌بینیم، نشان می‌دهد که این ساماندهی آنطور که موردانتظار است اتفاق نیفتاده است.
من درباره تهران عرض می‌کنم که پنج هزار طراح و همچنین تعداد زیادی خانه مزون داریم. این پنج هزار نفر کارهایی که الان در سطح شهر ارائه می‌دهند، جز بهترین کارهایی است که موردپسند مردم است. متاسفانه یک سری کارها که بازتاب آن را در قالب پوشش مردم در سطح جامعه و در فروشگاه‌ها می‌بینیم، هیچ ارتباطی به کارگروه مد و لباس و حوزه کاری من ندارد. اینها در واقع وظیفه وزارت صمت است که باید بر آن نظارت و بازرسی کند.
این لباسها معمولا از مبادی غیرقانونی و با نرخ بسیار پایین وارد کشور می‌شود. وقتی قیمت لباس بسیار پایین است و راحت هم در فروشگاه‌ها عرضه می‌شود، طبیعی است که مردم ومخصوصا جوانان به آن اقبال نشان می‌دهند. اینجا اتحادیه پوشاک باید ورود پیدا کند که نمی‌کند. وزارت صمت باید ورود پیدا کند که نمی‌کند. اینها حوزه کاری کارگروه مد و لباس نیست. وظیفه ما طبق قانونی که مجلس گذاشته است، ساماندهی و ترویج و تبلیغ لباسهای ایرانی-اسلامی است. که این کارها هم در مزون‌های که از ما مجوز دارند، اتفاق می‌افتد.
یکی دیگر از مشکلات این روزهای حوزه لباس، مربوط به نوجوانان به خصوص نوجوانان دختر است که پوشش و حجاب برای آنها بیشتر موردنیاز است. مشهور است که در بازار، لباسها یک‌باره از سبک کودکانه وارد سبک بزرگسالانه می‌شود و در این بین گویا برای سبک نوجوان و حتی شرایط خاص بدنی وی در دوره بلوغ، فکری نشده است. کارگروه مد و لباس راهکاری برای موضوع دارد؟
این موضوع فقط در حوزه لباس نیست. ما در بحث خرید کفش هم این معظل را برای نوجوانان داریم. نوجوان نه می‌تواند کفش کودکانه بپوشد نه کفش بزرگسالانه که مقتضیات خودش را دارد. این سن، سن خاصی است که حتما باید برای آن برنامه‌ریزی بشود. ما به عنوان کارگروه که نقش اصلی‌مان ساماندهی است، جشنواره‌ای برای کودکان و نوجوانان و برای برگزاری در پاییز امسال برنامه‌ریزی کرده‌ایم. ما به این سمت حرکت می‌کنیم که طراحان بیایند و برای لباس این قشر ایده و طرح بدهند و کار کنند. من این امید را دارم که خروجی این جشنواره‌ها، قشر نوجوان را از نظر لباس پوشش بدهد.
این روزها مزون‌هایی با سبک تولید لباس پوشیده فعالیت می‌کنند، که بین عموم به مزون‌های لاکچری معروف هستند. این مزون‌ها در ظاهر داعیه حجاب و پوشش دارند اما قیمت کارها و همچنین نوع پوششی که ارائه می‌دهند خیلی از وقتها تنها سبک زندگی یک قشر خاص را در برمی‌گیرد. موضع کارگروه مد و لباس در برابر این مزون‌های لاکچری چیست؟
بیشتر مجوزهای این دست مزون‌ها از اتحادیه پوشاک است. چون صنفی فعالیت می‌کنند. کارگروه در برابر این مزون‌ها یک سری ابزار و کمک نیاز دارد. یکی از این ابزارها همانطور که قبلا گفتم وزارت صمت است که اگر بتواند یارانه‌ای در اختیار طراحان کارگروه مدولباس قرار بدهد؛ این طراحان مزون‌های بسیار شکیل‌تر و با قیمتی مناسبتر راه‌اندازی خواهند کرد.
متاسفانه با وضعیت بالا رفتن دلار و اینکه یارانه‌ای به طراحان تعلق نمی‌گیرد، آنها برای تهیه مایحتاج کار به مشکل می‌خورند. چون قیمت پارچه و خرج‌کاری که روی لباس به کار برده می‌شود بسیار گران شده است.
یکی از کارهایی که کارگروه در رابطه با حمایت مالی از طراحان در حال انجام آن است این است که در حال رایزنی با چند بانک بزرگ هستیم تا حداقل وام‌هایی بلندمدت با سود کمتر به طراحان پرداخت بشود. از آن طرف با بازار پارچه هم در حال رایزنی هستیم تا پارچه‌ای که در اختیار طراحان ما قرار می‌گیرد قیمت کمتری داشته باشد.
این را هم اضافه کنم که بسیاری از مزون‌هایی که در فضای مجازی در حال کار هستند فعالیتشان غیرقانونی است و با رصد ما بسیاری از اینها بسته می‌شوند. چون باید مجوز دریافت کنند.
به عنوان فردی که در حوزه حجاب و عفاف متخصص هستید، به نظر شما چرا در طول بیشتر از چهل سالی که از انقلاب اسلامی گذشته است، با توجه به آنچه امروز در سطح جامعه می‌بینیم، در بحث پوشش و حجاب موفقیت زیادی کسب نشده است؟
متولی خاص حجاب و عفاف وزارت کشور است. منتها باید بگویم علت عدم این موفقیت در تعدد سازمان‌ها و نهادهایی است که وارد حوزه عفاف و حجاب شدند و عملا هم کاری انجام ندادند. الان نزدیک به 27 سازمان وجود دارد که برای کار در زمینه حجاب و عفاف بودجه دریافت می‌کنند. اما وقتی خروجی آنها را نگاه می‌کنید می‌بینید به جز اینکه هرساله در هفته حجاب و عفاف یک مراسم و گردهمایی بگذارند، کار خاصی دیگری نمی‌کنند.
ما امسال برای اولین بار یک نمایشگاه تخصصی و علمی حجاب و عفاف در مصلی امام خمینی(ره) با برنامه‌ریزی دقیق و کارهای مدون برگزار کردیم. تا الان آنچه در مصلی برگزار می‌شد، نمایشگاه عفاف و حجاب به معنای خاص آن نبود. بلکه در حاشیه نمایشگاه قرآن، غرفه‌هایی هم جهت عرضه محصولات مرتبط با حجاب ایجاد می‌شد.
وجه تمایز این نمایشگاه که به خاطر وضعیت شیوع کرونا به صورت مجازی برگزار شد، رویکرد علمی آن بود که در کنارش عرضه محصول مرتبط با حجاب هم داشتیم. اینکه فکر می‌کنیم با یک نمایشگاه ساده و یا گردهمایی مشکل حجاب در کشور حل می‌شود غلط است. آنچه در این چهل سال اتفاق نیفتاده نگاه کارشناسی، ریشه‌ای و جلو رفتن با برنامه‌ریزی در موضوع حجاب و عفاف است.
شما طرحی را تحت عنوان «جشنواره مد و رسانه» به مجلس برده‌اید. درباره آن توضیح می‌دهید؟
اجازه بدهید قبل از پاسخ به این سوال کمی درباره دغدغه خودم یعنی ارتباط رسانه و مد بگویم. من خودم چون سابقه کار در رسانه دارم و مدتی رئیس خانه مطبوعات کل کشور بودم.، می‌دانم که رسانه چقدر می‌تواند در هر حوزه‌ای نقش موثر داشته باشد. به نظر من بحث مد و لباس از آن دست موضوعاتی است که تا به حال در رسانه آنطور که باید دیده نشده است. حوزه مد و لباس شاخه‌های متفاوتی دارد که یکی از آنها حجاب و عفاف است. رسانه در همه این زمینه‌ها می‌تواند اتفاقات خوبی رقم بزند.
در برنامه‌ای که من برای سال پیش رو تدوین کرده‌ام، ما جشنواره‌ای تحت عنوان مد و رسانه برگزار خواهیم کرد. چون واقعا اعتقاد دارم که رسانه باید در کنار مد قرار بگیرد. می‌دانید که این دست برنامه‌ها باید به کمیسیون مربوطه در مجلس برود و ما از آن دفاع کنیم. من از این طرح دفاع کرده‌ام چون به کارکرد رسانه در کنار مد و لباس اعتقاد دارم. ناگفته نماند که این طرح مخالفان زیادی داشت و خیلی می‌گفتند این دو چه ربطی به هم دارد؟ اما دوستان با شنیدن توضیحات ما درباره ارتباط رسانه و مد قانع شدند. به عنوان مثال ما طرحهای بسیار خوبی در حوزه مد و لباس داریم که شناسایی نشده‌اند. اگر به صورت علمی روی این طرحها مطالعه بشود قابلیت این را دارند که به برندهای معروف در دنیا تبدیل بشوند. تمام طراحان و برندهایی که در دنیا موفق هستند یکی از بازوهای اصلی اجرایی آنها رسانه است.
*نعیمه موحد
