از زمانی که شبکه های مختلف تلویزیونی آغاز به کار کردند تا همین الان یکی از تاکیدهای رسانه، تمرکز بر محور خانواده بود. از اهمیت و اثرگذاری خانواده در شکل گیری برنامه های تلویزیونی نمی توان فاکتور گرفت چرا که از دیرباز و حتی در این روزهای زندگی با کرونا خانواده ها هستند که پای تلویزیون می نشینند و برنامه های مختلف آن را تماشا می کنند.
بر همین اساس یکی از سرسخت ترین منتقدان این برنامه ها نیز همین خانواده ها هستند، خانواده هایی که ممکن است دو نفره یا سه نفره و حتی پنج نفره یا بیشتر باشند. در این گزارش بنا داریم اهمیت خانواده را در برنامه های تلویزیونی بیان و مروری اجمالی به برنامه «خوشبخت» در سالروز خانواده بپردازیم.
** برنامه هایی تک بعدی و چند بعدی
شاید یکی از پرمخاطب ترین برنامه های تلویزیونی برنامه هایی هستند که برای خانواده ها تولید می شوند. حال این برنامه ها می تواند تک بعدی و یا چند بعدی باشد. این برنامه ها گاه می تواند یکی از موضوع هایی که خانواده ها با آنها درگیرند را محوریت قرار دهد و درباره آن به آسیب شناسی و ارائه راهکار بپردازد و گاه هم می تواند برنامه ای ترکیبی باشد که چند موضوع مهمی که از نظر خانواده ها بسیار پرکاربرد است را بررسی کند.
** آیتم های مختلفی که این برنامه ها را ساختند
به خانه برمی گردیم و سیمای خانواده دو برنامه ای هستند که از دهه ۷۰ تولید و پخش خود را با محوریت قرار دادن خانواده آغاز کردند و آیتم هایی نظیر: روانشناسی خانواده، پزشکی، آشپزی، هنرهای دستی و ... را جزو آیتم های اصلی و ثابت شان قرار دادند. درست است که آشپزی و پزشکی در این میان پرطرفدارترین شدند اما سایر بخش ها نیز مخاطبان خاص خود را داشتند.
** برنامه خوشبخت از سال ۹۷ تا ۹۹
برنامه «خوشبخت» یکی از برنامه هایی است که از سال ۹۷ به صورت تولیدی ساعت 9 صبح روی آنتن شبکه قرآن سیما است. این برنامه در دو فصل تهیه و تولید شده است و مختوای فصل دو در ادامه فصل اول آن است. در فصل ابتدایی با دعوت از کارشناسان روانشناسی برخی موضوع ها مورد بررسی قرار می گرفت اما در فصل جدید این بخش به کارگاه تبدیل شده است. کارگاهی که خانواده ها در آن حضور دارند.
** مجری که خود مشاوره می دهد
اجرای این برنامه را در فصل جدید مهدی اسماعیل تبار به عهده دارد. کارشناسی که علیرغم دانش خود در بخش روانشناسی، به اجرا هم می پردازد و در اصل در بخش کارگاه برنامه به عنوان یک تسهیل گر ایفای نقش می کند. همچنین مهدی اسماعیل تبار بنا به موضوع هر قسمت از برنامه، در نقش دکتر روانشناس به صورت تلفنی به مخاطبانش مشاوره می دهد و از این طریق مخاطبانی که پای برنامه نشسته اند می توانند با برخی از این راهکارها نیز آشنا شوند.
** مجری هایی که زن و شوهر بودند
اگر فصل اول برنامه خوشبخت را دیده باشید حتما یادتان هست که اجرای آن به عهده یک زوج بود. انتخاب این دو به خاطر نزدیکی با فضای برنامه و همچنین ارتباط موثر مخاطب با آنها بود. حتی مجری ها آیتم های نمایشی هم بازی می کردند و در این آیتم ها از حضور فرزند خود نیز استفاده می کردند.
** برنامه خانواده با چاشنی عروسک ها
یکی از بخش هایی که در این برنامه به طور ثابت دیده شده است، بخش عروسکی است که البته در فصل دو این بخش تقویت شده است.
** از تحکیم خانواده تا طب سنتی
برنامه خوشبخت در اصل مجله ای خانوادگی است که به چند بخش تقسیم شده است: از روزگار جوانی تا ملاک های انتخاب همسر و خانواده سالم تا تحکیم خانواده و بحث تربیت فرزندان، موضوع عقد و سالهای عقد و ازدواج و موضوع فرزند پروری در این برنامه مورد بررسی قرار گرفته و در واقع این برنامه به مجله ای خانوادگی تبدیل شده است. همچنین بخش طب سنتی از جمله بخش های پرطرفدار برنامه است که دکتر کرد افشاری و دکتر اکبری اجرای این بخش را به عهده دارند. در فصل قبل حجت الاسلام والمسلمین آقای دکتر مه کام به طور غیر مستقیم به بحث فرزند پروری می پرداخت.
** روانشناس های برنامه «خوشبخت»
در فصل اول این برنامه که ۹۰ قسمت بود، دکتر کمن، خانم ضرابی ها، دکتر دوایی، حجت الاسلام والمسلمین مه کام که عمدتا روانشناس هستند به عنوان کارشناس حضور داشتند.
** تغییرهای برنامه در فصل جدید
در فصل جدید از این برنامه زن ها و شوهرها به استودیو می آیند. همچنین در موضوع روزگار جوانی ۶ نفر از افرادی که در آستانه انتخاب همسر هستند به برنامه آمده و مسائل و مشکلاتشان را مطرح می کنند و به سوالات آنها پاسخ داده می شود.
** خانم ها یک روز اختصاصی در برنامه دارند
یکی از کارهای جالب توجهی که تهیه کننده در این برنامه انجام داده است، احترام به ساحت مقدس بانوان است. به این ترتیب که یک روز در هفته روز خانم ها است و آن روز برنامه، دست خانم ها است و خانم دکتر توکلی معیارهای خانواده سالم را در آن روز مطرح می کنند.
** قاسم تبار: برنامه «خوشبخت» منظومه معارفی خانوادگی است
«سید محمدرضا قاسم تبار» مدیر علوم قرآنی شبکه قرآن و معارف سیما درباره لزوم تولید چنین برنامه هایی با محتوای خانواده به خبرنگار فارس گفت: برنامه خوشبخت بر اساس مطالعات اخیر و یکساله مدیران شبکه قرآن طراحی شده و ما می خواستیم منظومه معارفی خانوادگی را بسازیم. به همین خاطر سعی کردیم با یکی از دوستانی که در حوزه روانشناسی و معارف دینی تخصص دارند شروع به همکاری کنیم.
وی درباره اینکه ضرورت ایجاب می کرد تا به این سمت برویم، افزود: در گذشته دوستان ما در حوزه معارف ممکن بود به صورت پراکنده مجموعه برنامه های مختلفی را در زمان های مختلف طراحی کرده باشند اما اینکه موضوع ها با حضور کارشناسان خبره این کار دسته بندی و کارشناسی شود کمتر دیده شده است. ما از حضور 6 استاد تراز حوزه روانشناسی که ابتلای دینی دارند استفاده کرده و از این طریق توانستیم بتوانیم به خواسته های عموم جامعه دینی که مخاطبانمان هستند نزدیک شویم.
قاسم تبار ادامه داد: ما مولفه های مختلف شاخصه های خانواده مطلوب در اسلام را بررسی کردیم و زیر مجموعه اینها را مشخص کردیم. مواردی مثل آشنایی قبل از ازدواج زوجین، معیارهای ازدواج، روزگار جوانی، خانواده سالم، جایگاه زن در خانواده، روش های تحکیم خانواده، مراسم و آداب و رسوم هایی که ما ایرانی ها در نقاط مختلف کشور داریم و حتی موانع ازدواج را نیز بررسی کردیم. به صورت کارشناسی روابط بین زوجین را بررسی کردیم و لزوم فرزند آوری از موضوع های مهمی بود که در دسته بندی هایمان قرار گرفت.
وی درباره آسیب شناسی زندگی خانوادگی و زناشویی افراد نیز بیان داشت: در این برنامه با اساتیدی مواجه هستیم که به طور روزانه با بیش از صدها خانواده ارتباط دارند. سعی کردیم از خُبرگان روانشناسی کنیم که معدل حضور درخواست مخاطبان ما را دسته بندی کرده و آن معدل در برنامه جانمایی شود و اینکه به یقین رسیدیم طیف بسیاری از مخاطبان ما درگیر موضوع های مشترکی هستند که ما درباره آنها برنامه ریزی کردیم.
** موضوع برنامه، قرآنی است
وی ادامه داد: هر چند که موضوع ما خاص است اما مخاطبمان، عام است و موضوع برنامه به دلیل پخش در شبکه قرآن، موضوعی قرآنی است و از آنجایی که قرآن کریم وزانت خاصی دارد، ما نیز در جایگاه رسانه ای باید در نوع ارائه این مطالب به مخاطبمان دقت ویژه ای داشته باشیم.
قاسم تبار ادامه داد: در فصل اول برنامه سر فصل ۹۰ آیه قرآنی را انتخاب کردیم و کارشناس ما آیاتی که مبتلابه مردم و کاربردی و اجتماعی بود را برای مردم بیان کرد و علاوه بر اینکه نکته های مربوط به وقف و تجوید را می گفت، به مفاهیم برخی آیات نیز می پرداخت.
** معارف قرآنی مثل نخ تسبیحی است که در «خوشبخت» می درخشد
وی درباره اینکه مفاهیم آیات قرآنی تا چه میزان در بحث های روانشناسی میان زوجین کاربرد داشت؟ گفت: در دوره قبلی استاد شیخ لو این وظیفه را به عهده داشتند و در این دوره خانم حاج عبدالباقی این وظیفه را به عهده دارند. ما سعی کردیم موضوعات روز اجتماعی را دسته بندی کنیم مثل حجاب، اقتصاد، کرونا و معارف قرآنی مثل نخ تسبیحی است که در این مجله قرآنی می درخشد. مخاطبان ما می توانند راهکار و نحوه برخورد با مشکلاتی که به طور روزمره در زندگی با آنها مواجهند را از طریق تماشای این برنامه بدست بیاورند.
مدیر علوم قرآنی شبکه قرآن سیما، درباره اینکه این سبک برنامه ها تا چه میزان روی خانواده ها تاثیر گذار است؟ گفت: عمده بیننده های ما از قشر دینی و مذهبی هستند که به چنین برنامه هایی نیاز دارند. چنانچه یک برنامه علمی طراحی شود و در یک ساختار نو ارائه شود حتما تاثیرگذاری خاص خود را دارد و هم اینکه نوع مطالبه مخاطبان را نیز به همراه خواهد داشت. از طرفی راهکارهایی که توسط کارشناسان ما مطرح می شود منطبق بر اصول دینی و آیات و روایت و حدیث است و اینکه بیانات معصومین همیشه راه گشا است.
** برنامه ای که پایش به فضای مجازی باز شد
وی درباره حضور این برنامه در فضای مجازی نیز بیان داشت: خوشبخت اولین برنامه ای است که از طریق فضای مجازی به سوالات تعدادی از مخاطبین برنامه در بخش «طب سنتی» توسط آقای دکتر کرد افشار پاسخ داد و بنا داریم این روال را در هفته های آینده نیز با سایر دکترهای برنامه ادامه دهیم.
قاسم تبار درباره سایر برنامه های خانواده محور تلویزیون و تفاوت خوشبخت با آنها نیز گفت: هر شبکه تلویزیونی تعریف و شرح وظایف خاص خود را دارد و ما نیز بر اساس ماموریت خودمان برنامه ریزی کردیم و ممکن است با سایر برنامه های تلویزیونی هم پوشانی هایی داشته باشیم. به لطف خدا این توفیق را داشته و داریم که کارشناسان و مجری های شبکه قرآن مورد بهره مندی سایر شبکه های تلویزیونی قرار بگیرند و شبکه قرآن مثل یک پایلوت عمل کرده است و این افراد از شبکه قرآن به سایر شبکه های تلویزیونی معرفی شده اند.
وی ادامه داد: شبکه قرآن حساسیت های خاصی دارد و شبکه تخصصی است چون امر مسائل دینی بسیار خطیر است و ما در این شبکه موسیقی نداریم و این یکی از مهم ترین انتظارات مخاطبین ما است که موسیقی نشنوند. همچنین در بخش مستند به سمت سایر شبکه ها رفتیم. حتی کارهایی که در حوزه شهادت سردار حاج قاسم سلیمانی ساخته شده بود و از سایر شبکه ها پخش شد را دوباره پخش کردیم.
** امیری: جهت گیری «خوشبخت» به سمت توصیه های دینی است
«پرویز امیری» تهیه کننده برنامه تلویزیونی «خوشبخت»، درباره فصل جدید این برنامه و تفاوت های بین این دو فصل به خبرنگار فارس، گفت: فصل جدید برنامه بعد از ماه مبارک رمضان آغاز شد. این برنامه در حوزه خانواده و بحث های مرتبط با آن طراحی شده و آسیب شناسی و بخش های مربوط به مشاوره خانواده نیز از جمله بخش های آن هستند. خوشبتخت منظومه علمی است که قرار است تعریف درستی از خوشبختی به خانواده ها بدهد.
وی درباره هدف گذاری این برنامه نیز گفت: حوزه خانواده حوزه مورد تاکید سازمان صداوسیما بوده است و یکی از اهداف سازمان در بحث اجتماعی، خانواده است و مدتی است که این تاکیدها و توجه به این موضوع بیشتر شده است.
این تهیه کننده افزود: برنامه خوشبخت منظومه علمی با رویکرد دینی است. ما در این برنامه نگاه غربی را به طور کامل کنار گذاشتیم و با توصیه های دینی و نگاهی کاملا ایرانی به این سمت رفتیم واغلب خانواده ها می توانند به نوبه خود از این برنامه استفاده لازم را داشته باشند.
** استقبال خوب مردم از برنامه «خوشبخت»
امیری با اشاره به بازخوردهای مخاطبان از این برنامه نیز گفت: آنطور که از نظرات مردم در امور مخاطبان سازمان صداوسیما با خبر هستم این برنامه با استقبال خوبی مواجه شده است و بازخوردها انرژی می گیریم. از طرفی این روزها با افزایش تعداد مخاطبین در فضای مجازی هم مواجه بودیم و این نشان دهنده این است که مخاطبان برنامه خوشبخت را دنبال می کنند.
وی درباره حضور مهمان در استودیو در شرایط کرونایی نیز بیان داشت: بالاخره شرایط سختی داریم و ما هم بر اساس همان پروتکل های بهداشتی که وزارت بهداشت اعلام کرده است پیش رفتیم و فاصله گذاری اجتماعی را رعایت می کنیم و فاصله بین مجری و مهمان حدود 4 متر است. اما برخی روزها هم بدون حضار برنامه را ضبط کردیم
** تماشای این سبک برنامه ها برای خانواده ها راهگشاست
امیری درباره اینکه برنامه های خانواده محور تا چه اندازه می توانند در زندگی مردم موثر واقع شوند؟ نیز افزود: معتقدم اگر خانواده ها برنامه را ببینند حتما برایشان موثر خواهد بود. مشکلی که اغلب ما با آن درگیر هستیم این است که زبان گفت و گو کردن را بلد نیستیم و خیلی از اتفاق هایی که بین خانواده ها هست نیز به همین خاطر بوجود می آید و شاید تماشای این نوع برنامه ها برای خانم ها و آقایان بتواند تاثیر گذار باشد.
وی ادامه داد: در روز دختر یکی از کارشناس های ما درباره ارتباط میان پدر و دختر صحبت کرد و بعد از اینکه برنامه را نگاه کردم گفتم شاید اگر پدر رومینا این برنامه را می دید حتما آن کار را نمی کرد. یعنی می خواهم بگویم رسانه می تواند موثر باشد به شرط اینکه ابزار و امکانات دیده شدن را در اختیار داشته باشد.
** برنامه «خوشبخت» ادامه دارد؟
امیری درباره ادامه دار شدن برنامه نیز گفت: در حال حاضر باید ۱۲۰ برنامه تولید کنیم و فکر می کنم حدود ۷۰ برنامه باقی مانده است و به احتمال زیاد بعد از این تعداد هم ادامه داشته باشد.
این تهیه کننده همچنین با اشاره به آیتم جذاب برنامه از نگاه مخاطبان نیز گفت: بحث نیاز مردم در اینجا مطرح است. طب سنتی بخشی از نیاز مخاطب است و به همین خاطر است که این بخش بیشتر مورد استقبال قرار گرفت اما همه بخش های «خوشبخت» توانسته مخاطب را با خود همراه کند.
** معرفی راه هایی که دین پیش پایمان قرار می دهد
وی درباره غیر مستقیم گویی در این برنامه نیز عنوان داشت: همانطور که دیدید به طور مستقیم موضوعی را بیان نمی کنیم، البته غیر از بخش هر روز یک آیه که خانم حاجی عبدالباقی اجرا می کنند. اما نتیجه اتفاق هایی که مورد بررسی قرار می دهیم به موضوعاتی که متکی به دین است می رسد و راهی را معرفی می کنیم که دین پیش پایمان قرار می دهد.
امیری ادامه داد: جهت گیری و سمت و سوی برنامه از لحاظ محتوایی به سمت توصیه های دینی است. چه در بحث نقش جنسیتی زن و مرد و چه در بحث تعداد فرزند و اینها تاکیدهایی است که در تولید این برنامه روی آنها متمرکز بودیم. قصدمان این بود تا به نسخه دینی که نسخه شفابخش همه مردم است برسیم. ما آن نسخه شفابخش را از طریق کلام کارشناس و روانشناس به مخاطبمان می گوییم حال ممکن است یک کارشناس آیه قرآن و حدیثی هم بخواند اما در هر صورت نتیجه یکی است.
وی درباره تاثیر این برنامه روی خانواده ها و بیان نمونه عینی آن نیز گفت: بارها این اتفاق رخ داده است و این را از زبان برخی روانشناسان شنیدم که این برنامه تاثیر خوبی روی زندگی افراد دارد. برای مثال خانمی گفته که در این برنامه به این شکل من را راهنمایی کردند و چندین بار خانواده ها را از لحاظ رفتاری مورد بررسی قرار دادیم که چرا آقا با خانم چنین برخوردی دارد؟ و مواردی از این دست.
