اگر از روی سرگرمی هم هرازگاهی در بازار پارچه و لباس چرخ بزنیم، متوجه سبک جدیدی لباسهایی که با سال گذشته متفاوت هستند و پشت ویترین مغازه‌ها نشسته‌اند می‌شویم. چند وقتی است دور، دور لباسهایی از سبک گویا «هرچه بدون سَبک‌تر، بهتر» شده است. مانتوهای جلوباز، شلوارهای کوتاه، آستین‌های کوتاه‌تر و شال و روسری‌های برای نپوشاندن موی سر.
حالا تصور کنید خریداری هستید که نمی‌خواهید تسلیم این مد روز بشوید. دوست دارید مانتوی دکمه‌دار یا دست‌کم جلوبسته بپوشید تا مجبور نباشید در این گرمای تابستان لباس دیگری برای پوشش زیر آن استفاده کنید. و یا دنبال شلواری هستید که تا روی کفش‌هایتان را بپوشاند. همانقدر که بازار کمتر این سبک‌ها را به شما عرضه می‌کند، اوضاع برای نوجوانان مخصوصا نوجوانان دختر از این هم پیچیده‌تر است.
نقل معروفی هست که می‌گوید، بازار لباس مشتری نوجوان ندارد. سایز و سبک لباسها از کودک و نهایتا کودک 10ساله به یک باره وارد دنیای بزرگسالی می‌شود. این وسط لباس نوجوان یعنی همان لباس کودک یا بزرگسالی که کمی بلندتر و گشادتر و یا کمی کوتاه‌تر و تنگ‌تر شده تا به قامت نوجوان بنشیند. بدون اینکه حرفی از هویت نوجوانی و خواسته‌های نوجوانانه در آن باشد.
در این گزارش و به مناسب هفته عفاف و حجاب، علت نبود لباس مناسب برای نوجوانان هم مطابق سبک زندگی و علائق نوجوانانه و هم با رعایت پوشش مناسب را بررسی کرده‌ایم. همچنین به سراغ یکی از خانم‌های کارآفرین در حوزه طراحی و تولید لباس نوجوان رفتیم. صاحب مریم سادات مروج مدیر کارآفرین «خیاطخانه باران» از علت ورود خود به حوزه تولید لباس پوشیده برای کودک و نوجوان و تحلیل اوضاع این کسب و کار در وضعیت نامناسب بازار پوشاک گفته است.
فاصله خالی میان لباس کودک و بزرگسال
اوضاع پوشش در بازار لباس کشور ما از نظر ارائه پوشش مناسب حجاب، اوضاع خوبی نیست. سال گذشته مدیر سابق کارگروه مد و لباس کشور در گفت‌وگو با خبرگزاری فارس درباره مشکلات مربوط به لباس نوجوان در بازار پوشاک گفت: « این موضوع فقط در حوزه لباس نیست. ما در بحث خرید کفش هم این معظل را برای نوجوانان داریم. نوجوان نه می‌تواند کفش کودکانه بپوشد نه کفش بزرگسالانه که مقتضیات خودش را دارد. این سن، سن خاصی است که حتما باید برای آن برنامه‌ریزی بشود.»
خانم مرضیه شفاپور افزود: «ما به این سمت حرکت میکنیم که طراحان بیایند و برای لباس این قشر ایده و طرح بدهند و کار کنند. من این امید را دارم که خروجی این جشنواره‌ها، قشر نوجوان را از نظر لباس پوشش بدهد.»
این صحبتها درحالی است که بازار چهره دیگری را به مشتری نشان می‌دهد. خانم بیگی که صاحب فروشگاه عرضه پوشاک کودک و نوجوان در یکی از راسته‌های پرمشتری تهران است به خبرنگار فارس می‌گوید: «ما چیزی تحت عنوان لباس نوجوان نداریم. سبک لباسها از کودکانه یک مرتبه وارد بزرگسالانه می‌شود و در این بین نوجوان یا باید سایز بزرگتر و آخرین سایز لباسی در سبک کودک را بپوشد یا لباسی کوچک شده با طراحی لباس بزرگسال.»
خانم بیگی می‌افزاید: «خیلی از اوقات مادر و دختری نوجوان به مغازه می‌آیند و یک لباس می‌پسندند و به عنوان یک امر پذیرفته شده با هم توافق می‌کنند که لباس را پیش خیاط ببرند و آستین یا قدش را کوتاه کنند. مثلا آن لباس برای یک دختر 18ساله مناسب است، اما دختر 12ساله آن را می‌خرد چون لباس حتی برای سایز او هم وجود ندارد. می‌خواهم بگویم او حتی توقع طراحی لباس مناسب سن و روحیه نوجوانی را ندارد، همینکه برای سایز و اندامش در سن بلوغ لباسی پیدا بشود، راضی است»
لباس مناسب نوجوان در دست مزون‌ها
در این بین اگر والدینی واقعا دغدغه لباس مناسب از جهت پوشش و همچنین روحیه نوجوانانه را داشته باشند باید راهی مزون‌هایی که به صورت کارآفرینی لباس طراحی و تولید می‌کنند، بشوند. این مزون‌ها اغلب با تلاش فردی دغدغه‌مند در این زمینه پا گرفته‌اند اما خصوصیت رایج آنها در کنار کیفیت اغلب بالا، قیمت بالاتر و گاهی بسیار بالاتر نسبت به بازار است. آن هم در شرایطی که لباسهای نه چندان پوشیده رایج در بازار گاهی تا یک پنجم قیمت‌های لباس مزون‌ها به فروش می‌رسند.
در واقع در کنار نگرانی از این موضوع که مزون‌ها و لباسهای پوشیده فقط به یک قشر خاص و دارای توان مالی متوسط روبه بالا اختصاص دارند، این نگرانی نیز نگرانی به جایی است که قیمت بالای مزون‌های حجاب و عدم دسترسی مالی و همچنین جغرافیایی همه اقشار به این مزون‌ها، نوجوان و حتی باقی افراد جامعه را به سمت لباسهای ارزان و رایج در بازار که دغدغه تولیدکنندگان آن عرضه لباس پوشیده نیست، سوق بدهد.
لباسهای کودک با کیفیت همه خارجی بودند
مریم سادات مروج متولد سال ۱۳۷۴ است و از سال ۱۳۹۴ با ایده‌ای برای تولید لباس کودک کار خود را شروع کرده است. مروج می‌گوید: «وقتی برای خرید سیسمونی فرزندی که در راه داشتم به بازار می‌رفتم، می‌دیدم لباسهایی که اغلب کار شده و زیبا هستند و به لباس بیرون از خانه بچه‌ها معروف‌اند، هیچکدام ایرانی نیستند. اغلب برندهای ترک و اروپایی بودند. البته مارک خوب لباس خانگی ایرانی زیاد بود، ولی پیراهن و لباسهای مهمانی که زیبا باشد، پارچه لطیف مناسب پوست کودک داشته باشد یا دوام و کارایی خوبی داشته باشد، اغلب خارجی بودند. این موضوع و دغدغه همیشه در ذهن من بود تا کمی بعد از تولد دخترم، مادرم ایده تشکیل یک مزون را دادند.»
مروج ادامه می‌دهد: «شروع کار نامطمئن و ترسناک بود. آن زمان این دست مزون‌ها هم کم بودند تا از آنها الگو بگیریم. ما حتی سرمایه زیادی هم نداشتیم و چون از عاقبت کار مطمئن نبودیم نمی‌خواستیم وام یا قرض بگیریم. نهایتا با ۲۰۰هزارتومان پولی که مادرم داشت، یک متر، یک متر پارچه خریدم و مدل دوختیم. باید بگویم ما از کار با اینستاگرام تا عکاسی برای این شبکه و تبلیغات و جلب مشتری و کلا همه چیز را در مسیر یاد گرفتیم. اولین مشتری ما شش ماه بعد از اولین عکسی که منتشر کردیم پیدا شد و دومین مشتری سه ماه بعد از این. یعنی تقریبا یک سال طول کشید تا کار ما روی روال بیفتد و مشتری‌ها با معرفی به یکدیگر زیاد بشوند.»
خانم مروج این روزها خودش کار طراحی لباسها و مدیریت فروشگاه را انجام می‌دهد. به گفته او حدودا ۱۰نفر مستقیم و ۲۰نفر غیرمستقیم از کسب و کار خانم مروج به نام «خیاطخانه باران» کسب درآمد می‌کنند.
ویژگی لباس نوجوان
مریم سادات مروج می‌گوید که تقریبا بعد از دوسال بازخوردهای زیادی از مشتری‌ها داشتیم که می‌گفتند بچه‌های ما در حال رسیدن به سن حجاب هستند و چه خوب می‌شد اگر این طرح لباسها برای سن بزرگتر هم موجود بود. مشتری‌های «خیاطخانه باران» عقیده داشتند که بازار پر از طرح‌هایی است که مثلا آستین کوتاه یا بالاتنه تنگی دارند. نوجوان مجبور است روی پیراهن‌ها کت بپوشد یا ساق دست و پوششی برای زیر لباسها استفاده کند که طبیعتا باعث کلافه شدن او از حجم لباس، گرما و... می‌شود. اینجا بوده است که خانم مروج و تیمش دست به تولید ما شروع به افزایش سایز لباسهایی با سایز بزرگتر برای قشر نوجوان زده‌اند وبه گفته او الان سن ۱۲سال و تا سایز ۳۸بزرگسال را پوشش می‌دهند.
خانم مروج درباره ویژگیهای لباس نوجوانان می‌گویند: «به صورت کلی لباس نوجوان با نگاهی که از آن توقع پوشش و حجاب داریم باید ویژگیهای خاصی داشته باشد. در سن نوجوانی حرارت بدن بسیار بالا می‌رود. به همین خاطر جنس و خنکی پارچه خیلی مهم است. ما برای پیراهن‌ها از آستر نخ یا پارچه وال استفاده میکنیم که خنک باشد. آستین باید بلند باشد تا نوجوان برای پوشش مجبور به پوشیدن ساق دست نشود. بالاتنه لباس نباید تنگ باشد تا برجستگی‌های بدن نوجوان را نمایش بدهد.»
چرا برای نوجوان لباس مناسب نداریم؟
مدیر کارآفرینی خیاطخانه باران درباره چرایی نبود لباس مناسب برای نوجوان در بازار می‌گوید: «نوجوانی سن بسیار حساسی است و طراحی لباس برای این سن خیلی کار سختی است. نوجوان نه کودک است که لباسهایی مثلا پف‌پفی و گل‌گلی بپسندد؛ نه بزرگسال است که دنبال طرح‌های خیلی سنگین و ساده باشد.از طرف دیگر اندام نوجوان چیزی بین اندام کودک و بزرگسال است. مدت زمان سن نوجوانی هم به نسبت کودکی و بزرگسالی محدودتر است. به همین خاطر خیلی از کسب‌وکارها و آنهایی که صرفا به دنبال سود اقتصادی هستند، دنبال تولید لباس نوجوان نمی‌روند.»
وی ادامه می‌دهد: «گاهی اوقات فروشندگان ما تعریف می‌کنند که نوجوانانی که برای خرید به فروشگاه می‌آیند به خاطر بازه سنی که در آن قرار دارند خیلی سختگیر هستند. خیلی به جزئیات لباس اهمیت می‌دهند و خیلی سخت یک لباس را می‌پسندند. به همین خاطر کسی که لباس نوجوان تولید می‌کند باید به کوچکترین جزئیات کارش هم توجه داشته باشد.»
مزون‌های لباس، برای حجاب
مروج در پاسخ به این سوال که چرا لباسهایی با سبک حجاب و پوشیده به مزون‌ها محدود شده و کمتر در بازار موجود است می‌گوید: «بازار هنوز توجیه نشده که نیاز مخاطب عوض شده است. تولیدکننده‌های انبوه هنوز فکری در حد ۱۰یا ۱۵سال پیش دارند و این مزون‌دارها هستند که اغلب نیاز خودشان را به مرحله تولید رسانده‌اند. یعنی دیده‌اند سبک پوشش موردعلاقه‌شان در بازار پیدا نمی‌شود؛ پس خودشان دست به تولید زده‌اند.»
او درباره قیمت بالاتر مزون‌ها نسبت به بازار نیز می‌گوید: «این یک واقعیت است که شاید عامه مردم نتوانند از مزون‌های حجاب خرید کنند. ولی از آن طرف برای من تولیدکننده هم نمی‌صرفد که قیمت‌هایم را پایین‌تر بیاورم. بحث‌های حمایت از تولیدکننده یا ارزهای دولتی هم که می‌گویند؛ حداقل از زمانی که من کارم را شروع کرده‌ام، وجود خارجی ندارند. حتی وام‌های کارآفرینی و چیزهایی ازین دست هم انقدر پروسه سختی برای گرفتن و یاسودهای کلانی برای بازپرداخت دارد که من به شخصه اصلا طرف آنها نمی‌روم. جلسات با کارآفرین‌ها هم اغلب از حد جلسه جلوتر نمی‌روند. در واقع در آخر، این خود کارآفرین است که باید همه کارها از تامین مواد اولیه تا بازاریابی و مشتری‌یابی را انجام بدهد. حتی در همین کرونا وقتی چندماه کسب و کار کارآفرین‌ها تعطیل بود حمایت دولتی از کسی نشد و ما حتی اجاره مغازه‌ای که بسته بود و درآمدی نداشت را پرداخت می‌کردیم.»
***
هرسال با رسیدن روزهایی مثل هفته عفاف و حجاب، بحث لباس پوشیده و مناسب در محافل مختلف به بحث روز تبدیل می‌شود. کسی انکار نمی‌کند که وجود پوشش مناسب در بازار باعث رونق مسئله حجاب و عدم وجود آن –همانطور که می‌بینیم- به مسئله حجاب لطمه می‌زند.
در این بین نوجوان و مخصوصا نوجوان دختر به عنوان قشر آسیب‌پذیر، دارای روحیه‌ای حساس و در سن انتخاب؛ لازم است تا دست بازتری برای انتخاب پوشش خود داشته باشد. پوششی که در عین رعایت حجاب مناسب، متعلق به ایام نوجوانی، نه کودکی یا بزرگسالی باشد. وجود این دست پوشش‌های متنوع و دارای حجاب، بنیان فکری نوجوان در اعتقاد عملی به مسئله حجاب را تقویت می‌کند. اگر توجه به این مسئله در حد شعارهای سالانه باقی نماند و برای رسیدگی به وضعیت آن، اهتمام جدی از سمت مسئولین و نهادهای دولتی مرتبط وجود داشته باشد.
*نعیمه موحد
