در برخی از مدارس، نبود گاه و بیگاه مایع دستشویی، تعداد کم دستشویی‌ها و مهمتر از همه تمیز نبودن دستشویی‌ها از جمله عواملی است که موجب می‌شود دانش‌آموزان از رفتن به دستشویی صرف‌نظر کنند.
تعداد مناسب و تمیزی دستشویی‌ها و سرویس‌های بهداشتی در مدارس از اهمیت زیادی برخوردار است. اما از دیرباز تاکنون، یکی از دغدغه‌های والدین و دانش‌آموزان، نظافت و تمیزی سرویس‌های بهداشتی بوده است. هنوز هم در برخی مدارس در این زمینه مشکلاتی وجود دارد و این موضوع سلامت دانش‌آموزان بویژه دختران را تحت‌الشعاع قرار می‌دهد.
در برخی از مدارس، نبود گاه و بیگاه مایع دستشویی، تعداد کم دستشویی‌ها و مهمتر از همه تمیز نبودن دستشویی‌ها از جمله عواملی است که موجب می‌شود دانش‌آموزان از رفتن به دستشویی صرف‌نظر کنند و همین، آغاز مشکلات سلامتی بخصوص در زمینه ناراحتی‌های گوارشی، کلیوی و عفونت ادراری است. این در حالی است که به گفته متخصصان اورولوژی، نگه داشتن ادرار در کودکان، حتی گاهی می‌تواند سبب از بین رفتن کلیه آنها شود.
از دیدگاه متخصصان، ادرار کردن در محیط کثیف خیلی بهتر از نگه‌داشتن ادرار است. پزشکان معتقدند مثانه‌ای که از هفت صبح تا یک ظهر ادرار را نگه دارد، مثانه فلجی خواهد شد.
رزا دانش‌آموز پایه ششم در یکی از مدارس ابتدایی ورامین است که بارها به خاطر استفاده نکردن از سرویس بهداشتی مدرسه با دل‌درد به خانه برگشته است. مادر او می‌گوید: «سرویس بهداشتی مدرسه دخترم به خاطر نداشتن سرایدار مقیم، شاید هفته‌ای یک بار آن هم به زور تمیز شود و حال می‌توانید شرایط دستشویی‌ای را که یک شیفت آن دانش‌آموزان اول و دوم ابتدایی هستند، تصور کنید. چرا که آنها کوچک بوده و نمی‌توانند توالت را بعد از استفاده تمیز کنند.»
این مادر با تشریح شرایط نامناسب دستشویی مدرسه دخترش گفت: «شیلنگ سرویس‌های بهداشتی اکثر پایه ندارد و روی زمین رها شده است که دانش‌آموزان رغبت به برداشتن و استفاده از آن نمی‌کنند. همچنین به‌دلیل نبود مایع دستشویی و ضدعفونی کننده در قسمت سرویس‌های بهداشتی معمولاً اکثر دانش‌آموزان از دستشویی استفاده نمی‌کنند. به همین دلیل دخترم به محض رسیدن به خانه اول به دستشویی می‌رود و گاهی همین دیر رفتن به دستشویی سبب شده است دل‌دردهای شدیدی را متحمل شود.»
سنگ کلیه و مثانه
فرقی نمی‌کند که دانش‌آموز مدارس شهرستان باشی یا تهران؛ موضوع عدم رعایت بهداشت در سرویس برخی مدارس، کلی است. شیما دانش‌آموز پایه هشتم در یکی از مدارس دولتی تهران است. مادر شیما از مشکلات پیش آمده برای دخترش به خاطر استفاده نکردن از سرویس بهداشتی مدرسه می‌گوید: «شیما از کلاس چهارم به بعد، دیگر از سرویس‌های بهداشتی مدرسه‌اش استفاده نکرد و همیشه می‌گفت آنقدر کثیف هستند که اصلاً دوست ندارم پا به آنجا بگذارم.»
این مادر ادامه می‌دهد: «قبلاً دخترم ساعت ۱۲ و نیم به خانه بازمی‌گشت اما اکنون به خاطر پایه تحصیلی‌اش گاهی تا ساعت ۱۴ در مدرسه می‌ماند. یک روز زنگ زد و گفت حالش بد است. با عجله خودم را به مدرسه رساندم. می‌گفت دل‌درد دارم. وقتی به دکتر مراجعه کردیم و بعد از آزمایش و عکس، متوجه شدیم که عفونت ادراری گرفته و سنگ کلیه و سنگ مثانه هم پیدا کرده است. هنگامی که پیش پزشک متخصص رفتیم، به دخترم گفت که حتماً باید مرتب از دستشویی استفاده کند و ادرار را نگه ندارد و به او توصیه کرد آب زیاد بنوشد. اما تجویز پزشک عملاً در ۹ ماه سال امکان‌پذیر نیست، به همین دلیل دخترم اغلب با درد شکم به خانه بازمی‌گردد چون رغبتی به استفاده از سرویس بهداشتی کثیف ندارد. این مسئولان هستند که باید در صورت وجود چنین شرایطی تمهیداتی برای اجبار مدیران این قبیل مدارس برای بهبود شرایط به کار ببندند.»
اصلاح عادات ادراری در کودکان
فوق تخصص جراحی‌های کم تهاجمی سیستم ادراری نسبت به عفونت‌های ادراری در کودکان هشدار داد و گفت: والدین باید عادات ادرار کردن را به بچه‌ها آموزش دهند چرا که نگه‌داشتن ادرار در زمان طولانی می‌تواند منجر به عفونت ادراری و آسیب به کلیه کودکان شود.
دکترعلیرضا لاشیئ در خصوص عفونت ادراری در کودکان گفت: با توجه به فیزیولوژی، عفونت ادراری در جنس مؤنث بیشتر از مذکر ایجاد می‌شود. در کودکان هم به همین صورت است به طوری که در دختر بچه‌ها بیشتر از پسربچه‌ها عفونت‌های ادراری دیده می‌شود.
عفونت ادراری و بیماری‌های کلیوی
این فوق تخصص جراحی‌های کم تهاجمی سیستم ادراری، با اشاره به خطرات عفونت ادراری در کودکان توضیح داد: آسیب جبران‌ناپذیر به کلیه یکی از خطرات مهم عفونت ادراری در کودکان است. در پسربچه‌ها برای جلوگیری از ایجاد عفونت، نکته اول انجام ختنه است و نکته دوم که برای همه کودکان فارغ از جنسیت اهمیت دارد، اصلاح عادات ادراری است.
وی در خصوص عفونت در پسربچه‌ها گفت: در سال اول زندگی «بدو تولد تا یک‌سالگی» پسرها بیشتراز دخترها احتمال عفونت دارند به همین دلیل توصیه‌ها بر این است برای جلوگیری از ایجاد عفونت در نوزادان پسر، در ماه اول تولد ختنه صورت گیرد. با ختنه، دیگر شاهد عفونت ادراری در پسربچه‌ها نخواهیم بود. اینکه در یک سال اول زندگی عفونت ادراری بیشتر در پسربچه‌ها نسبت به دختربچه‌ها دیده می‌شود در کودکانی است که ختنه نشده‌اند.
وی افزود: کودکان بعد از دوسال، کم کم نسبت به استفاده از سرویس بهداشتی یا توالت مشتاق می‌شوند باید در همان سنین آموزش‌های مناسب به کودک داده شود تا ادرارش را برای مدت طولانی نگه ندارد و در طول روز چند بار از توالت استفاده کند.
دکترلاشیئ ادامه داد: همان طور که می‌دانید کودکان به خاطر بازی کردن اکثراً ادرار خود را نگه می‌دارند و کم کم مثانه بیمار می‌شود. زمانی که ادرار در مثانه می‌ماند عفونت ایجاد می‌شود و همین امر زمینه ساز آسیب به کلیه در آنهاست.
فوق تخصص جراحی‌های کم تهاجمی دستگاه ادراری با اشاره به اینکه باید به کودکان آموزش داده شود که سروقت و در فواصل کوتاه از توالت استفاده کنند، بیان کرد: کودکانی که یبوست داشته و اجابت مزاج خوبی ندارند به طور ثانویه دفع ادرار خوبی هم نخواهند داشت اگر یبوست درمان شود ریسک اختلالات ادرار کمتر می‌شود و عفونت کمتری ایجاد می‌شود.
از بین رفتن عملکرد کلیه‌ها
وی با بیان اینکه تب‌های بی‌دلیل کودکان را باید جدی گرفت، عنوان کرد: کودکان درک درستی از سوزش ادرار ندارند و گاه نمی‌توانند مشکل خود را بیان کنند و ممکن است تنها علامت این عفونت، تب‌های بی‌دلیل کودکان باشد. از دیگر نشانه‌های عفونت ادراری می‌توان به بی‌قراری کودکان هنگام ادرار کردن و تغییر رنگ ادرار اشاره کرد. در صورت مواجهه با این علائم باید فوراً به متخصص مراجعه کنند.
دکترلاشیئ افزود: عفونت ادراری خطرناک نیست اما اگر روی کلیه بنشیند که نشان آن تب‌های بی‌دلیل است، خطرناک خواهد بود به طوری که یکبار عفونت کلیه در کودکان می‌تواند ۵۰ درصد عملکرد کلیه را تا پایان عمر از بین ببرد چرا که کلیه کودکان در حال رشد است. اما اگر افراد بالغ دچار عفونت کلیه شوند خطرساز نیست و با پاک شدن عفونت همان آدم سابق خواهند شد.
فوق تخصص جراحی‌های کم تهاجمی سیستم ادراری افزود: یکی از مراجعه‌کنندگانم خانم جوانی بود که در کودکی دچار عفونت ادراری تب دار شده بود والدینش متوجه نشده بودند. همین امر سبب شده بود در بزرگسالی یکی از کلیه‌هایش چروکیده و کوچک بماند. کودکان با این مشکل در بزرگسالی دچار فشارخون می‌شوند و فشار خون، آن کلیه سالم را هم از بین می‌برد.
۷ ساعت نگه‌داشتن ادرار یعنی فلج کردن مثانه
وی در پاسخ به اینکه آیا سرویس بهداشتی کثیف در مدارس می‌تواند عفونت را منتقل کند، گفت: کودکان نباید ادرارشان را نگه دارند. از دیدگاه متخصصان، ادرار کردن در محیط کثیف خیلی بهتر از نگه‌داشتن ادرار است. باید به بچه‌ها آموزش دهیم حتی اگر در برخی مدارس سرویس بهداشتی تمیزی نیست، ادرار خود را نگه ندارند.
درست است که شیلنگ سرویس بهداشتی آلوده می‌تواند منتقل کننده عفونت ادراری باشد اما دانش‌آموز می‌تواند بدون دست زدن به جایی دستشویی رفته و درنهایت بعد از ادرار با دستمال خودش را خشک کند و زمانی که به منزل رسید شست و شو را انجام دهد. اما اگر با این تصور که دستشویی مدرسه آلوده است، دانش‌آموز از هفت صبح تا یک ظهر خودش را نگه دارد، ضررش صددرصد بیشتر از رفتن به توالت کثیف است. مثانه‌ای که از هفت صبح تا یک ظهر ادرار را نگه دارد مثانه فلجی خواهد شد.
