وزیر علوم، تحقیقات و فناوری با تأکید بر اینکه دانشگاه‌ها نباید تنها به آموزش و پژوهش بسنده کنند، گفت: رسالت اصلی دانشگاه در دنیای امروز تربیت انسان‌های متعهد، ارتقای فرهنگ و اخلاق اجتماعی، تقویت مسئولیت‌پذیری و پاسخگویی به مسائل ملی و منطقه‌ای است. او افزود: دانشگاه‌ها باید در کنار تولید علم، در حل مسائل جامعه، بهبود زندگی مردم و شکل‌دهی به فرهنگ عمومی نقش‌آفرینی کنند.
دکتر حسین سیمایی‌صراف، روز چهارشنبه در اجلاس رؤسای دانشگاه‌ها که در دانشگاه بوعلی‌سینا برگزار شد، با قدردانی از میزبانی استان همدان و دانشگاه بوعلی، بر ضرورت تحول بنیادین در سیاست‌گذاری علمی، آموزشی و پژوهشی کشور تأکید کرد و گفت: امیدوارم این اجلاس صرفاً یک نشست تشریفاتی نباشد؛ بلکه به محفلی جدی برای همفکری، هماهنگی و تجدید عهد درباره رسالت‌ها و مسئولیت‌های دانشگاه در دوره پساجنگ تبدیل شود.
وی در آغاز سخنان خود یاد و خاطره شهید مهدی جمشیدی، دانشجوی دکتری دانشگاه بوعلی‌سینا و از شهدای جنگ اخیر را گرامی داشت و تأکید کرد: اقتدار علمی کشور نقشی تعیین‌کننده در پیروزی‌ها و دستاوردهای نظام داشته است. آنچه در جنگ نمایان شد، نتیجه تلاش دانشگاه‌ها، پژوهش‌ها و دستاوردهای دانشمندان بود.
علم و توسعه؛ میراث مشروطه و پرسش‌های امروز
وزیر علوم، تحقیقات و فناوری با مروری بر تاریخ جنبش مشروطه گفت: یکی از مهم‌ترین دغدغه‌های ملت ایران در مشروطه، توسعه بود و راه‌حل آن را درست تشخیص دادند: علم و حکمرانی علمی. امروز پس از 120 سال باید بررسی کنیم که علم چه جایگاهی در سیاست‌گذاری کشور داشته است. آیا در اقتصاد، دفاع، محیط‌زیست و مدیریت اجتماعی وفادار به علم بوده‌ایم؟
به گفته سیمایی‌صراف، علاوه بر جایگاه علم در سیاست‌گذاری، باید پرسید که برای خود علم چگونه سیاست‌گذاری کرده‌ایم: آیا جذب بهترین‌ها به دانشگاه‌ها، کارآمدی آموزش و پژوهش، و کاربرد علم در حل مسائل کشور در کانون سیاست‌گذاری‌ها بوده است یا نه؟
برنامه هفتم؛ نقشه راه آموزش عالی
وی تأکید کرد که مبنای عمل وزارت علوم، برنامه هفتم توسعه است که با مشارکت نخبگان تدوین و تصویب شده است و متذکر شد: تمام آیین‌نامه‌های اجرایی برنامه به تصویب رسیده و هر معاونت نیز برنامه‌های تخصصی خود را برای اجرا در دانشگاه‌ها تدوین کرده است. دانشگاه‌ها مسئول اجرای این برنامه‌ها هستند.
وزیر علوم، تحقیقات و فناوری با اشاره به اهمیت سال دوم دولت گفت: سال دوم بهترین سال برای خدمت است؛ سال نخست دوره هماهنگی و تشکیل تیم است، اما سال دوم زمان پایه‌گذاری و اجرای برنامه‌هاست. از روسای دانشگاه‌ها می‌خواهم این فرصت را قدر بدانند و لحظه‌ای را از دست ندهند.
سیمایی‌صراف در بخش مهمی از سخنانش به ضرورت تحول در آموزش عالی متناسب با تحولات جهانی پرداخت و افزود: نمی‌توان در عصر هوش مصنوعی با همان روش‌های سنتی آموزش ادامه داد. دانشگاهی موفق است که آموزش دیجیتال، کلاس‌های هوشمند و برنامه‌های نوین را اجرا کند. هوش مصنوعی به اندازه انرژی هسته‌ای، حق مسلم ملت ایران است و بی‌توجهی به آن برای امنیت کشور خطرآفرین خواهد بود.
وی ادامه داد: رشته‌های نوظهور در حال برنامه‌ریزی و تصویب بوده و دانشگاه‌ها باید با سرعت به تربیت نیروی متخصص در این حوزه‌ها بپردازند.
وزیر علوم، تحقیقات و فناوری همچنین با تأکید بر ارتقای کیفیت آموزشی گفت: نباید استادان برجسته فقط به کلاس‌های تحصیلات تکمیلی محدود شوند. یک استاد متعهد باید در دوره کارشناسی هم تدریس کند و به نسل جوان هیجان علمی بدهد.
سیمایی‌صراف از بررسی کاهش مدت دوره کارشناسی سخن گفت و تصریح کرد: با توجه به فناوری‌های نوین، برخی رشته‌ها می‌توانند در سه سال به پایان برسند. نمی‌توان همچنان به روش‌های عادت‌شده ادامه داد. دنیا جدید اجازه نمی‌دهد با عادت‌های قدیمی زندگی کنیم.
اقتصاد آموزش عالی؛ دانشگاه‌ها باید نسخه‌ای برای خود داشته باشند
وی با اشاره به محدودیت منابع مالی کشور، خواستار بازاندیشی در اقتصاد آموزش عالی شد: دانشگاه نمی‌تواند فقط منتظر بودجه دولتی باشد. همان‌طور که برای کشور نسخه ارائه می‌دهد، باید برای اداره مالی خود نیز نسخه‌ای کارآمد داشته باشد.
این مقام مسئول یادآور شد که وزارت علوم از ابتدای کار، «میز اقتصاد آموزش عالی» را تشکیل داده و در ادامه به ظرفیت‌های قانونی مانند مشوق‌های مالیاتی در قانون جهش تولید دانش‌بنیان اشاره کرد و گفت: این فرصت بزرگ است اما هم دانشگاه‌ها و هم دستگاه‌های اجرایی هنوز به‌طور جدی از آن استفاده نکرده‌اند.
سیمایی‌صراف، بر نقش فعال دانشگاه‌ها در اقتصاد مقاومتی، بهبود زیرساخت‌ها، تقویت فرهنگ خیرین، ارتقای معیشت دانشگاهیان و توجه به مسئولیت اجتماعی تأکید کرد.
وی با بیان اینکه وظیفه ریاست دانشگاه در شرایط کنونی تنها اداره کلاس و کنترل آرامش محیط آموزشی نیست، گفت: رؤسای دانشگاه باید از ظرفیت‌های قانونی در حوزه اقتصاد و صنعت استفاده کنند. قانون رفع موانع تولید، امکان استفاده از اوراق صرفه‌جویی در انرژی را فراهم کرده است. به عنوان نمونه، می‌توان خوابگاه‌های دانشجویی را با جذب سرمایه‌گذار و بدون صرف هزینه دولتی، به تجهیزات نوین و کم‌مصرف مجهز کرد.
وزیر علوم، تحقیقات و فناوری افزود: دیروز با یکی از هلدینگ‌های بانک پاسارگاد تفاهم‌نامه‌ای برای اصلاح انرژی هزار خوابگاه امضا کردیم. این اقدام از تغییر پنجره‌ها در مناطق سردسیر تا نوسازی کولرها و یخچال‌های خوابگاه‌ها در مناطق گرمسیری را شامل می‌شود. دانشگاه‌ها باید در استان‌های خود فعال شوند و با استانداران، صنایع و سازمان‌های محلی همکاری کنند.
سیمایی‌صراف با تأکید بر اهمیت خیرین در توسعه آموزش عالی گفت: کار خیر تنها منبع مالی نیست، بلکه فرهنگ انسان‌دوستی و ایثار را در جامعه تقویت می‌کند. بارها دیده‌ایم که مادران شهید یا خانواده‌های ایثارگر، با فروش طلا یا خانه، دارایی خود را در اختیار آموزش قرار داده‌اند. امروز دانشگاه‌هایی داریم که 50 درصد خوابگاه‌هایشان به همت خیرین ساخته شده است. ما نسبت به خیرین کم‌توجه بوده‌ایم و باید در تکریم و جذب آنان جدی‌تر عمل کنیم.
وی از آغاز برنامه استقلال مالی دانشگاه‌ها خبر داد و تصریح کرد: دانشگاه‌ها می‌توانند بخشی از هزینه‌های خود را مستقل تأمین و اتکا به دولت را کاهش دهند. این استقلال البته مستلزم اختیار در تعیین ظرفیت پذیرش دانشجو و سایر ملزومات مدیریتی است. اگر دانشگاهی می‌خواهد 30 درصد مستقل شود، باید ابزارهای لازم را هم داشته باشد.
وزیر علوم با اشاره به شعار «کرامت دانشگاهیان» گفت: کرامت با فقر سازگار نیست. باید حداقل‌های زندگی عزتمندانه برای استادان و کارکنان فراهم شود. تأمین مسکن یکی از اولویت‌های جدی ماست و برخی دانشگاه‌ها تا 90 درصد در اجرای این پروژه‌ها پیش رفته‌اند، هرچند برخی دیگر هنوز حرکتی نکرده‌اند.
سیمایی‌صراف با اشاره به هزینه‌های سنگین تغذیه دانشجویان، حدود 20 هزار میلیارد تومان، چند برابر بودجه پژوهش، افزود: تغذیه امر ضروری است، اما باید بررسی کنیم آیا این هزینه‌های کلان رضایت دانشجویان را تأمین کرده است یا خیر. متأسفانه نه از نظر کمیت و نه کیفیت رضایت وجود ندارد. در چند دانشگاه، مدل‌های جدیدی از ترم آینده به‌طور آزمایشی اجرا خواهد شد تا هم کیفیت ارتقا یابد و هم هزینه‌ها مدیریت شود.
وی با تأکید بر نقش فرهنگی دانشگاه گفت: دانشگاه تنها محل آموزش تخصصی نیست. باید فرهنگ‌ساز باشد؛ از تقویت اخلاق فردی و حرفه‌ای تا آموزش مهارت‌هایی چون گفت‌وگو، مدارا، پرسشگری و مسئولیت اجتماعی. دانشگاه‌ها باید در ترویج شعائر دینی و ارتقای فرهنگ عمومی نیز فعال باشند.
وزیر علوم خطاب به روسای دانشگاه‌ها یادآور شد: در آغاز سال تحصیلی جدید، باید به وضعیت روانی و اجتماعی دانشجویان توجه ویژه داشته باشید. برخی از دانشجویان با مشکلات اقتصادی، غم از دست دادن عزیزان در جنگ یا فشارهای خانوادگی وارد دانشگاه می‌شوند. هیچ عامل تحریک‌آمیزی نباید محیط دانشگاه را متشنج کند. حتی کوچک‌ترین بی‌احترامی از سوی کارمند یا مسئول می‌تواند تحقیرآمیز باشد. اگر همه مطالبات قابل تحقق نیست، باید دست‌کم با اخلاق و احترام با دانشجویان برخورد کنیم.
سیمایی‌صراف با بیان اینکه «گاهی حضور مستقیم وزیر یا رئیس دانشگاه در صحنه ضروری است»، تأکید کرد: دانشجو به رئیس دانشگاه اعتماد دارد و حضور مدیران ارشد در میان دانشجویان آرامش‌بخش است. نباید مشکلات را به سطح معاون یا کارشناس تقلیل داد. فروتنی و مواجهه مستقیم با مسائل دانشجویان وظیفه ماست.
وی در پایان به شاخص‌های جدید برای ارزیابی دانشگاه‌ها اشاره کرد: مسئولیت اجتماعی برای میزان توجه دانشگاه به حل مسائل ملی، منطقه‌ای و استانی، ورزش همگانی و قهرمانی به عنوان شاخصی برای ارتقای سلامت و نشاط اجتماعی و خدمات هوشمند و داده‌محور با ایجاد سکوی خدمات هوشمند برای حکمرانی علمی و مبتنی بر داده در این زمره است.
وزیر علوم گفت: دانشگاه‌ها باید نسبت به جامعه خود متعهد باشند. ارزیابی آینده آموزش عالی بر پایه همین مسئولیت‌پذیری و شفافیت خواهد بود.
