با توجه به گسترش روزافزون دیابت در جامعه، برخی از عوارض ناخوشایند بیماری دیابت مانند زخم پای دیابتی نیز روندی افزایشی به خود گرفته‌اند. ۲۵ درصد از بیماران مبتلا به دیابت در معرض دچار شدن به زخم پا هستند. این زخم‌ها به دلیل مزمن بودن و بهبود دیرهنگام، تأثیر قابل‌ملاحظه‌ای بر کیفیت زندگی و سلامتی بیماران دیابتی دارند.
زخم پا یکی از عوارض شایع دیابت است که به علت باز شدن بافت پوست و نمایان شدن لایه‌های زیرین ایجاد می‌شود. زخم پای دیابتی اغلب در انگشت شست پا پدیدار می‌شود و گاهی ناحیه زخم را تا استخوان تحت تأثیر قرار می‌دهد.
دکتر محمدرضا سربازی مدیرگروه پیشگیری و مبارزه با بیماری‌های معاونت بهداشت در گفت وگویی بر ضرورت آشنایی بیماران دیابتی با نحوه بررسی و مراقبت از پاها تاکید کرد و گفت: آسیب عروق کوچک و بزرگ یکی از عوارض بیماری دیابت است که همزمان اندام‌های مختلف بدن نظیر چشم، قلب و کلیه را درگیر می‌کند.
به گفته وی بیماران دیابتی باید به صورت فصلی(هر سه ماه یک بار) به پزشک مراجعه کنند تا از نظر عوارض این بیماری از جمله سلامت پاها مورد بررسی قرار گیرند.
مدیرگروه پیشگیری و مبارزه با بیماری‌های معاونت بهداشت، آسیب‌های عروقی و اختلالات حسی را از عوارض دیابت برشمرد که زمینه بروز زخم را در پای فرد مبتلا فراهم می‌کند که این زخم‌ها به راحتی ممکن است عفونی شوند.
دکتر سربازی خاطرنشان کرد: احتمال بروز زخم پا در افراد دیابتی سیگاری دارای تغذیه نامناسب و دیابت کنترل نشده افزایش می یابد. فشارخون بالا و چربی خون به ویژه کلسترول بالا نیز از دیگر عوامل خطر برای ابتلا به پای دیابتی است.
به گفته وی سالمندان دیابتی که تنها زندگی می‌کنند یا برنامه مراقبتی خوبی ندارند و افرادی که مشکل بینایی دارند از گروه‌های در معرض خطر پای دیابتی هستند و به مراقبت بیشتری در این زمینه نیاز دارند.
دکتر سربازی به بیماران دیابتی توصیه کرد که همواره هوشیار باشند و با مشاهده هرگونه تغییر رنگ، کبودی، رنگ پریدگی، قرمزی یا سیاهی، زخم، تاول، میخچه و پینه در پاهای خود یا احساس درد، تورم و بدفرمی در پاها سریع به پزشک مراجعه کنند تا بررسی‌های لازم برای آنان انجام شود.
اقدامات ضروری برای جلوگیری از زخم پای دیابتی
مدیرگروه پیشگیری و مبارزه با بیماری‌های معاونت بهداشت با تاکید بر اهمیت معاینه روزانه پا در افراد دیابتی گفت: تمام افراد دیابتی و مراقبان آنها باید آموزش چگونگی مراقبت از پاها را دریافت کنند.
وی تاکید کرد: برای پیشگیری از عوارض دیابت، باید قند و فشارخون در مبتلایان کنترل شود و طبق نظر پزشک معالج آزمایش‌های لازم انجام شود.
دکتر سربازی در ادامه به بیان نکات کلیدی برای مراقبت روزانه از پا در بیماران دیابتی پرداخت که به شرح زیر است:
هر روز پس از فعالیت روزانه پاهای خود را از نظر وجود قرمزی، تورم، تغییر رنگ، زخم، ترک خوردگی و ترشح بررسی کنید.
برای مشاهده کف پا و بین انگشتان می توانید از فرد دیگری کمک گرفته یا از آینه استفاده کنید.
هر روز پاهای خود را با آب ولرم و صابون ملایم بشویید سپس با دقت به ویژه بین انگشتان پا را با حوله نرم خشک کنید.
به منظور پیشگیری از خشکی پوست می‌توانید از کرم یا نرم‌کننده‌ها استفاده کنید ولی نباید بین انگشتان را چرب کنید.
با توجه به این که بیشترین مشکلات پا در بیماران دیابتی از یک زخم ساده شروع می‌شود، تغییر یا هر گونه ضایعه در پاها را باید جدی بگیرید و در اسرع وقت به پزشک معالج مراجعه کنید.
هر دو هفته یکبار پس از حمام کردن، ناخن‌های خود را با ناخن گیر کوتاه کنید.
ناخن‌ها باید مستقیم کوتاه شود و از گرفتن گوشه‌های ناخن و زاویه دار کردن آن خودداری کنید.
همچنین برای کوتاه کردن ناخن از قیچی استفاده نکنید.
سعی کنید ناخن‌های پا با دقت کوتاه شوند و درصورتی که مشکل بینایی دارید از شخص دیگری برای کوتاه کردن ناخن‌های خود کمک بگیرید.
جوراب‌های خود را روزانه تعویض کرده و حتما از جوراب نخی و ضخیم استفاده کنید.
به علت اختلالات عروقی و حسی، ممکن است متوجه حرارت شدید و سوختگی نشوید. بنابراین باید احتیاط کرده و از نزدیک کردن پای خود به آتش، بخاری، شوفاژ و هر نوع وسیله گرمایشی دیگر خودداری کنید.
به منظور پیشگیری از سوختگی هنگام حمام کردن، باید دمای آب توسط فرد دیگری تنظیم شود.
کفش بیمار دیابتی باید راحت، پاشنه کوتاه و پنجه پهن باشد.
از پوشیدن کفش‌های تنگ، نوک تیز، پاشنه‌دار یا کفش‌هایی که به هر شکلی به پا فشار وارد می‌کند خودداری کنید.
برای پیشگیری از مشکلات احتمالی پا، حتی روی فرش با پای برهنه راه نروید.
داخل منزل از کفش راحتی و دمپایی مناسب استفاده کنید.
قبل از پوشیدن کفش همیشه داخل کفش خود را چک کنید تا مطمئن شوید جسم خارجی در آن وجود ندارد یا کفی کفش آسیبی ندیده است.
برای حفظ گردش خون پاها در هنگام نشستن پاهای خود را آویزان نکنید و آنها را بالاتر از سطح زمین (روی میز یا چهارپایه) قرار دهید.
پاهای خود را برای مدت طولانی روی هم نیندازید.
هنگام استراحت انگشتان و مچ پاها را حرکت دهید این ورزش به بهبود جریان خون پاها کمک می کند.
برای بهبود خونرسانی به پاها یک ورزش سبک مثل پیاده‌روی انتخاب کنید اما از ورزش‌های سنگین که باعث فشار روی پاها می‌شود مثل دویدن و پریدن خودداری کنید.
هنگام ورزش حتما کفش مناسب بپوشید.
