در گذشته‌ای نه‌چندان دور، مصرف سیگار را توسط افراد با سن بالای 20 سال مشاهده می‌کردیم و استفاده آن در افراد زیر 18 سال به گستردگی امروز نبود و حتی در خفا انجام می‌شد اما امروزه مصرف سیگار دیگر نه سن و سال می‌شناسد و نه جنسیت و می‌بینیم افراد کم سن و سال و حتی دختران نیز در اماکن عمومی سیگار می‌کشند.
مصرف سیگار توسط خانم‌ها که روزگاری قبیح و زننده بود دیگر آن زشتی گذشته را ندارد و گاه می‌بینیم گروهی از دختران هم سن و سال در دورهمی‌ها و دیدارهای دوستانه به یکدیگر سیگار تعارف می‌کنند. اینجاست که ذهن آدمی با سؤالات بسیاری مواجه می‌شود؛ اینکه چرا دختران حتی کم سن و سالان به سیگار روی آورده و دیگر ابایی از دیده شدن با سیگار در دست ندارند، نسل آینده ما به‌ویژه مادران آینده که خود گرفتار دود و دم شده‌اند چگونه می‌توانند پرورش‌دهنده نسلی سالم باشند؟ سؤالاتی از این دست که شاید پاسخ‌های آن باید قبل از رسیدن به این مرحله داده و راهکارهایی برای جلوگیری از گرفتار شدن به چنین وضعیتی ارائه می‌شد.
سخن در خصوص مصرف سیگار در بین قشر جوان به‌ویژه دختران و زنان بسیار است اما پرداختن به این موضوع از دیدگاه کارشناسی شاید بتواند کمکی باشد برای رهایی جوانان و دختران و به‌تبع آن خانواده و جامعه از گرفتار شدن به مصرف جوانانشان به مصرف سیگار و به‌دنبال آن اعتیاد و...؛ به این منظور با یک روان‌شناس به گفت‌و‌گو نشستیم.
نصرالله عرفانی در گفت‌و‌گو با خبرنگار ما با بیان اینکه تغییرات جمعیتی اعتیاد یکی از مهم‌ترین علائم هشداردهنده آسیب‌های اجتماعی است، اظهار کرد: سن اعتیاد روبه کاهش بوده و شیب شیوع اعتیاد در زنان و دختران نسبت به مردان روبه افزایش است.
وی با تأکید بر اینکه اعتیاد به مواد مخدر و محرک متنوع‌تر شده است، گفت: روش‌های مصرف مواد گوناگون و دسترسی به تهیه آن نیز سریع‌تر شده است.
این روان‌شناس و مشاور بیان کرد: شرایط عنوان‌شده ضرورت پیشگیری از اعتیاد را در جامعه دوچندان می‌کند به‌نحوی‌که لازم است راهبرد پیشگیری عرضه‌محور به راهبرد پیشگیری تقاضامحور، تغییر یابد.
عرفانی با بیان اینکه آگاهی‌بخشی و مهارت‌آموزی، کانون راهبرد پیشگیری تقاضامحور است، افزود: با آگاهی‌بخشی و مهارت‌آموزی، آحاد جامعه به‌ویژه افراد در معرض خطر از نظر راهبردهای مقابله‌ای توانمند شده تا بتوانند خود را محافظت کرده و خودکنترلی داشته باشند.
وی با تأکید بر اینکه مصرف سیگار دروازه ورود به اعتیاد است، تصریح کرد: در صورت بررسی شرح حال و سابقه افراد معتاد، اذعان می‌شود که اعتیاد آن‌ها با مصرف سیگار آغاز شده است.
این عضو هیئت علمی دانشگاه پیام نور همدان ادامه داد: امروزه در جامعه شاهد کاشت تنباکو و تولید انواع سیگار هستیم و علاوه بر آن واردات انواع سیگارهای خارجی از مبادی گمرکی و یا قاچاق به کشور صورت می‌گیرد.
عرفانی با بیان اینکه به یمن حضور ادارات دخانیات، نمایشگاه بسیار متنوعی از عرصه سیگارهای داخلی و خارجی در بازار برای مصرف‌کنندگان فراهم شده است، خاطرنشان کرد: این عمل علاوه بر بزرگ‌سالان، جوانان، نوجوانان و بلکه کودکان را نیز ترغیب به مصرف می‌کند.
وی یادآور شد: این بازار مکاره، کنار بمباران تبلیغاتی ارزش‌های غربی و معرفی شخصیت‌های سینمایی و الگوسازی آن‌ها به‌ویژه در کانال‌های ماهواره‌ای و تبلیغات وسیع در فضای مجازی به‌خصوص در شبکه‌های اجتماعی باعث روی‌آوری افراد ازجمله کودکان به‌خصوص دختران به مصرف سیگار می‌شود.
این روان‌شناس و مشاور اظهار کرد: البته سخت شدن شرایط اجتماعی و اقتصادی زندگی و کاهش امید در دستیابی به اهداف در گرایش افراد به سیگار نیز مؤثر است.
عرفانی از یک‌سو نابسمانی خانوادگی و عدم احساس امنیت و آرامش در درون خانواده، کمبود مراکز فرهنگی و ورزشی فعال و گشایش روزافزون کافی‌شاپ‌های دنج در کنار قهوه‌خانه‌ها با عرضه گسترده قلیان را از عوامل افزایش گرایش به مصرف سیگار دانست و گفت: شکل‌گیری گروه‌های دوستی که بعضاً به‌سوی بزهکاری سوق داده می‌شود و حتی به بی‌بند و باری‌های جنسی می‌انجامد نیز از عوامل تسهیلگر و تسریع‌ساز گرایش افراد کم سن و سال به‌ویژه دختران به مصرف سیگار است.
وی با اشاره به نتایج طرح تحقیقاتی خود به سفارش اداره کل ورزش و جوانان استان همدان در سال 1397 بیان کرد: طرح «بررسی گرایش جوانان استان همدان به مصرف سیگار و مواد مخدر و عوامل مرتبط با آن» با جامعه آماری 14 تا 29 سال بود که نتایج نشان داد 25 درصد افراد مورد مطالعه سیگار مصرف کرده و میانگین سن شروع سیگار 17 سال و پایین‌ترین سن شروع 13 بود.
این عضو هیئت علمی دانشگاه پیام نور همدان افزود: در این پژوهش مهم‌ترین عوامل گرایش به سیگار، تشویق و ترغیب و الگوگیری از دوستان، کنجکاوی و کسب لذت، مشکلات خانوادگی و کاری، تفریح و سرگرمی و غم از دست دادن عزیزان و کمبود محبت شناسایی شد.
عرفانی با اشاره به تصویب قانون جامع کنترل و مبارزه ملی با دخانیات در سال 1395 توسط مجلس تصریح کرد: یک سال بعد آیین‌نامه اجرایی این قانون ابلاغ شد؛ یکی از مفاد قانون مذکور این است که فروش دخانیات به افراد زیر 18 سال ممنوع است.
وی در پایان با تأکید بر اینکه در قانون‌گذاری مشکل نداریم بلکه در اجرای آن مشکل داریم، یادآور شد: مبارزه با مصرف سیگار به‌ویژه در افراد کم سن و سال به‌ویژه در دختران نیازمند راهکارهای فرهنگی است.
متأسفانه با سریع شدن راه‌های تهیه سیگار و مواد مخدر، سن اعتیاد روبه کاهش بوده و شیب شیوع اعتیاد در زنان و دختران نسبت به مردان روبه افزایش است که این مهم می‌تواند زنگ خطری بزرگ برای گرفتار شدن جامعه در دامی خطرناک باشد چراکه جامعه‌ای که نسل جوان و به‌ویژه دختران آن به‌عنوان مادران آینده گرفتار یک آسیب شوند به‌طور قطع آینده خوشی در انتظار آن نیست.
سخت شدن شرایط اجتماعی اقتصادی زندگی و کاهش امید در دستیابی به اهداف در گرایش افراد به سیگار مؤثر بوده و از یک‌سو نابسمانی خانوادگی و عدم احساس امنیت و آرامش در درون خانواده، کمبود مراکز فرهنگی و ورزشی فعال و گشایش روزافزون کافی‌شاپ‌های دنج در کنار قهوه‌خانه‌ها با عرضه گسترده قلیان و شکل‌گیری گروه‌های دوستی بزهکارانه از عوامل تسهیلگر و تسریع‌ساز گرایش افراد کم سن و سال به‌ویژه دختران به مصرف سیگار است که باید تدابیری به‌منظور از بین بردن و یا کاهش این عوامل از سوی متولیان امر اندیشیده شود چراکه در غیر این صورت آتش به پاخاسته از این آسیب اجتماعی نه‌تنها دامن‌گیر افراد و خانواده‌ها خواهد شد بلکه جامعه را نیز با آسیب‌هایی فراتر از اعتیاد مواجه خواهد کرد.
آنچه جالب است وجود قانون و عدم اجرای آن در موارد متعدد ازجمله مبارزه ملی با دخانیات است که پای لنگ اجرای قوانین در کشور در این مورد نیز مشکل‌ساز شده و این بار خانواده‌ها و جوانان را هدف گرفته است. متأسفانه به جرأت می‌توان گفت قوانین وضع شده اما اجرای آن‌ها مد نظر قرار نمی‌گیرد درحالی‌که مبارزه با مصرف سیگار در افراد کم سن و سال به‌ویژه در دختران نیازمند راهکارهای فرهنگی است.
