دانش‌آموخته دکترای روان‌شناسی با تأکید بر اینکه مسئولیت‌پذیری یک مهارت آموختنی است که از دوران کودکی باید آن را به فرزندان آموزش داد گفت: دختران نوجوان بی‌مسئولیت و مضطرب ماحصل والدینی هستند که مدام در حال اطاعت از فرزندان بوده و به آن‌ها خدمات‌رسانی می‌کنند.
ایجاد احساس مسئولیت‌پذیری، نقش تعیین‌کننده‌ای در مسیر زندگی ما دارد، این در حالی است که اگر از نوجوانی این حس در ما تقویت شود تأثیر بیشتری خواهد داشت.
حال خطاب به والدین جوان امروز باید گفت همه ما بدون اینکه انتظاری از فرزندمان داشته باشیم آن‌ها را دوست داریم و تمام آنچه برایشان می‌خواهیم این است که خوشبخت باشند اما آیا شما وظیفه اصلی خود را به‌عنوان پدر و مادر انجام داده‌اید؟ به یاد داشته باشید، دختر امروز بزرگسال فردا خواهد بود. آیا این دختر کودک و یا نوجوانی که تربیت می‌کنید، وقتی بزرگ شد به‌عنوان یک فرد مسئولیت‌پذیر شناخته می‌شود؟
متأسفانه امروزه بسیاری از دختران نوجوان بدون احساس مسئولیت بزرگ می‌شوند و والدین از عدم تمرکز و بداخلاقی آن‌ها شکایت دارند، این موضوع کاملاً ریشه در تربیت ناصحیح دارد.
بر این اساس با توجه به اهمیت موضوع برآن شدیم تا در این باره با دانش‌آموخته دکترای روان‌شناسی گفت‌وگویی ترتیب دهیم که در ادامه می‌خوانید:
مریم ناطقی با بیان اینکه درواقع یکی از دلایلی که این روزها مسئولیت‌پذیری در بین نوجوانان به‌ویژه دختران را تغییر داده این است که از ابتدا استقلال لازم به بچه‌ها داده نمی‌شود گفت: این مهارت زمانی در افراد شکل می‌گیرد که والدین این امکان را فراهم کنند که فرزندشان در همان سن پایین در برخی موارد توانایی تصمیم‌گیری و استقلال داشته باشد.
وی با تأکید بر اینکه متأسفانه این استقلال عمل از کودکان در خانواده‌ها جدی گرفته نشده و کودک برای کوچکترین تصمیمات وابسته است اذعان کرد: البته نکته حائز اهمیت اینکه طی سال‌های اخیر ساختار خانواده تغییر کرده و همه به داشتن یک فرزند بسنده کرده‌اند، درواقع می‌توان گفت بخشی از عدم مسئولیت‌پذیری در نوجوانان از تک‌فرزند بودن آن‌ها نشأت می‌گیرد.
وی با بیان اینکه در گذشته هر خانواده چند فرزند داشت و حتی فرزندان بزرگتر مسئولیت کوچک‌ترها را بر عهده می‌گرفتند، اذعان کرد: این امر باعث می‌شد کودکان از همان سال‌های ابتدایی زندگی با مسئولیت و لزوم داشتن این مهارت آشنا شوند.
این دانش‌آموخته دکتری روان‌شناسی با بیان اینکه مسئولیت‌پذیری و برخورداری از آن چیزی نیست که بخواهیم برای آن کلاس گذاشته و آن را در دوران نوجوانی به‌طور مستقیم به فرزندانمان بیاموزیم گفت: فرزندان ما از کودکی با دیدن رفتارها و تدابیری که والدین می‌اندیشند، باید بدانند که با توجه به سنشان در قبال یکسری از کارها مسئولیت دارند.
ناطقی با اشاره به اینکه در پی این آموزش‌هاست که کودکان با انجام کارهای مختلف در مقاطع سنی مختلف این مهارت را می‌آموزند، تشریح کرد: در این صورت است که فرزند ما در دوره نوجوانی مسئولیت‌پذیر خواهد بود.
وی عنوان کرد: برای پی بردن به چرایی عدم مسئولیت‌پذیری نوجوان امروز باید به گذشته گریزی زد، درواقع به این نوجوان از دوران کودکی مسئولیتی داده نشده و والدین همه کارها را خودشان برعهده گرفته‌اند؛ بنابراین وقتی فرزندشان به سن نوجوانی می‌رسد تازه متوجه می‌شوند که او از انجام برخی کارها عاجز است و یا نسبت به آن‌ها تعهدی ندارد.
این روان‌شناس با تأکید بر اینکه والدین باید به این امر واقف باشند که کودک و یا نوجوانشان به‌صورت بالفعل مسئولیت‌پذیر نیست، تصریح کرد: آنچه مسلم است اینکه مسئولیت‌پذیری نیز مانند سایر مهارت‌ها از طریق رفتار والدین و بازخوردهای آنان در قبال کارهای فرزندان در آن‌ها، نهادینه می‌شود.
ناطقی با اشاره به اینکه این مهارت در تعامل بین فرزندان با والدین یادگرفتنی است، ابراز کرد: وقتی مسئولیت‌پذیری در نهاد فرزند ما ایجاد نشود ممکن است آن اهمیتی را که باید برای مسائل مرتبط با خود قائل شوند را شاهد نباشیم که حتی امروز ما پیامدهای آن را در تحصیل فرزندانمان نیز شاهد هستیم.
وی با بیان اینکه امروز شاهد آن هستیم که والدین برای انجام تکالیف مقطع ابتدایی فرزندشان به‌صورت کامل او را همراهی کرده اما به با رسیدن فرزندان به مقطع متوسطه دلشان می‌خواهد که او را در این وادی رها کنند، گفت: فرزندان چنین خانواده‌ای از کودکی نیاموخته‌اند که به‌تنهایی تکالیفشان را انجام دهند پس در چنین شرایطی فرد در انجام وظایف دچار مشکل شده و حتی احساس تنهایی کرده و ممکن است بی‌انگیزه شوند.
این روان‌شناس با تأکید بر اینکه متأسفانه این نوجوانان در پی عدم یادگیری مهارت مسئولیت‌پذیری و انجام کارها توسط دیگران در کودکیشان، احساس عدم کفایت می‌کنند، اظهار کرد: درواقع فرزندان این‌چنین احساس ناتوانی کرده و فکر می‌کنند که والدینشان همچون گذشته به آن‌ها اهمیت نمی‌دهند.
ناطقی با تأکید بر اینکه از همان ابتدا با توجه به سن فرزندان باید مسئولیت انجام برخی کارها را به آن‌ها بسپاریم به طوری که این مهارت‌آموزی در بدو امر از تنها غذا خوردن آغاز می‌شود و بعد مسئولیت جمع کردن لباس‌ها و اسباب بازی‌ها، انجام تکالیف مدرسه و غیره را به عهده می‌گیرند، افزود: آنچه حائز اهمیت است اینکه باید به کودک آموخت که کارهای شخصی‌اش را خودش باید انجام دهد.
وی در پاسخ به این سؤال که عدم مسئولیت‌پذیری در دختران چه پیامدهایی را در بزرگسالی به‌دنبال خواهد داشت خاطرنشان کرد: این امر از ابعاد مختلف قابل بحث است مثلاً از بُعد اشتغال این افراد با دشواری فراوان نسبت به اختیار کردن مسئولیت اقدام کرده و برایشان این موضوع اضطراب‌آور خواهد بود.
وی ادامه داد: ازسوی دیگر وقتی والدین به فرزندشان این مسئولیت‌پذیری را آموزش ندهند اگر قرار باشد مسئولیتی به آن‌ها محول شود یقیناً آن توانمندی و کفایت لازم برای انجام کار را نخواهند داشت.
این دانش‌آموخته روان‌شناسی با بیان اینکه این دختران ممکن است بر اثر اضطراب حاصل از عدم مسئولیت‌پذیری دچار اهمال‌کاری شوند تشریح کرد: به دیگر سخن عدم ثبات شغلی در چنین افرادی مشهود است.
ناطقی با بیان اینکه این موضوع در زندگی شخصی و زناشویی دختران نیز مؤثر واقع خواهد شد، افزود: در چنین شرایطی فرزندان ما نمی‌توانند نقش همسری و مادری را به‌درستی انجام دهند.
وی تأکید کرد: اگر خانواده‌ای نسبت به آموزش مسئولیت‌پذیری از کودکی اقدام نکرده و درصدد است که آن را از دوران نوجوانی به فرزندش بیاموزد می‌بایست به چند نکته کلیدی توجه کند؛ نخست اینکه نباید به یک‌باره کوله‌باری از مسئولیت را روی سر فرزندشان بریزند که درنهایت در پی عدم ناتوانی در انجام کارها شروع به توهین و تحقیر کنند.
این روان‌شناس در ادامه با بیان اینکه این فرایند باید به‌صورت دوستانه، با تشویق و تأیید کارهای انجام‌شده از سوی والدین و اعتبار دادن به احساس او و پرسیدن از احساس او در پی انجام کارها آغاز شود، بیان کرد: بازهم تأکید می‌کنم مسئولیت‌پذیری یک مهارت کسب‌شدنی است.
ناطقی خاطرنشان کرد: نکته حائز اهمیت اینکه این موضوع از رابطه خوب والدین با فرزندان سرچشمه می‌گیرد، پس نمی‌توان بدون داشتن رابطه خوب با فرزندمان انتظار داشته باشیم که آن‌ها مسئولیت‌پذیر شوند.
وی عنوان کرد: متأسفانه روابط خانواده‌ها به گونه‌ای پیش رفته که والدین صرفاً در حال خدمات‌رسانی به فرزندشان هستند این را در بیشتر خانواده‌ها شاهد هستیم و فرقی هم بین والدین شاغل و خانه‌دار نیست.
این روان‌شناس ادامه داد: به دیگر سخن امروز خانواده‌های تک‌فرزندی به سرویس فرزند بدل شده و او را از یک کلاس به کلاس دیگر منتقل می‌کنند این در حالی است که می‌توانند کمی عقب ایستاده و در عین داشتن رابطه خوب با فرزند انجام یکسری کارها در خانواده را به او محول کنند.
مع‌الوصف با توجه به آنچه گفته شد یکی از مهم‌ترین مکان‌هایی که مسئولیت‌پذیری یک فرد در آن شکل می‌گیرد، خانه است، پدر و مادر با رفتار و تربیت درست خود می‌توانند این مهارت را از دوران کودکی تا بزرگسالی در ما پرورش دهند.
حال آنکه در دوران جدید بعضی از والدین سعی دارند تا امکاناتی که در دوران کودکی نداشته‌اند را برای فرزند خود فراهم کنند، آن‌ها با دادن هدیه‌هایی عجیب و غریب به فرزندان خود به‌صورت مداوم سبب می‌شوند تا فرزندان دیگر قدردان هدیه‌های کوچک و حتی بزرگتر نباشند و همین امر یادگیری، قدرشناسی و مسئولیت‌پذیری را در کودک از بین می‌برد.
از طرفی ناتوانی در نه گفتن به فرزندان و فراهم‌آوری هر چیزی که فرزندشان درخواست کند ازجمله مواردی است که به‌وفور در خانواده تک‌فرزند می‌توان دید این در حالی است که عدم مخالفت والدین با فرزندان در برابر هرگونه درخواستی از طرف آن‌ها زمینه‌ساز این می‌شود که فرزندان اگر چیزی می‌خواهند، با کمی ناله و زاری می‌توانند به خواسته خود برسند.
ازسوی دیگر بسیاری از والدین جوان امروزی سعی می‌کنند تا همیشه از کودکان خود در برابر مشکلات و شکست‌ها در زندگی محافظت کنند اما آیا تا به حال به این فکر کرده‌اند که آن کودک چگونه باید از تصمیمات و اشتباهات خود در زندگی درس بگیرد؟ به دیگر سخن مواجه شدن یک فرزند در دوران کودکی با مشکلات و سختی‌ها می‌تواند به او کمک کند تا در آینده تصمیمات بهتری گرفته و همچنین گرفتار عواقبی خطرناک‌تر و یا عدم مسئولیت‌پذیری نشوند.
