در دنیای ماشینی‌شده با اشتغال زنان در بیرون از منزل طی ساعات طولانی، کاهش روابط اجتماعی افراد، کم بودن سرانه ورزشی بانوان، بالا بودن میزان فقر حرکتی در بین آن‌ها و به‌دلیل هزارویک عامل دیگر، ظرفیت‌های موجود در گردشگری را نباید نادیده گرفت؛ ظرفیت‌هایی که می‌تواند علاوه‌بر اشتغال‌زایی برای بانوان، سرمایه اجتماعی را تقویت و ازلحاظ روحی نیز به آن‌ها کمک کند، اما گویی بانوان همواره نیمه پنهان و فراموش‌شده این صنعت هستند.
گردشگری بانوان امروزه در کشورمان سبقه طولانی دارد، اما تمام سهم آن شامل زنانی با سن‌های بالا و مختصر به سفرهای زیارتی مشهد و قم می‌شود؛ بدانیم که برای همه سلیقه‌ها و سنین باید تورهای گردشگری مهیا باشد.
به‌عنوان مثال برای دختران باید تورهایی متناسب با سن و ذائقه آن‌ها و در مسافت‌هایی خاص مد نظر قرار گیرد و یا برای مادران باید تورهایی درنظر گرفته شود که در نیمه روز به پایان برسد تا بتوانند به فرزندانشان برسند؛ اما در کنار آن زمانی را هم به خود اختصاص دهند.
جای خالی تورهای گردشگری مختص بانوان در استان‌های غربی بسیار به چشم می‌آید، درحالی که این استان‌ها آن‌قدر زیبایی‌های طبیعی و فرهنگی دارند که می‌توان برای نقطه‌به‌نقطه آن تورهای گردشگری یک‌روزه تا چندروزه ویژه بانوان طراحی کرد؛ اما گویی بانوان در این مناطق جایی در صنعت گردشگری ندارند.
به‌راستی برای تورهای گردشگری بانوان چه زیرساخت‌هایی نیاز است؟ چه چیز مانع از رشد آن‌ها شده؟ آیا جامعه مردسالار مانع از گسترش پهنه گردشگری بانوان و ادامه حیات آن است؟
** مانع فرهنگی سد راه گردشگری بانوان
در این راستا بر آن شدیم تا پای صحبت‌های رقیه حاتمی‌پور، کارآفرین برتر و رئیس اسبق کمیسیون گردشگری کانون زنان کارآفرین و بازرگان ایران که درحال حاضر مدیرعامل تعاونی زنان کارآفرین ایران است، بنشینیم.
وی که هم‌اکنون مدیرعامل هلدینگ گردشگری فلامینگو است، برای نخستین‌بار در کشور در آژانس مسافرتی‌اش ایده راه‌اندازی تورهای تخصصی زنان را اجرایی کرده و مدتی است با هدف برنامه‌ریزی برای اوقات فراغت و افزایش آگاهی و اطلاعات زنان، این تورها را برگزار می‌کند.
این بانوی کارآفرین برتر در حوزه گردشگری در گفت‌وگو با سرویس گردشگری سپهرغرب عنوان کرد: ایده راه‌اندازی تورهای تخصصی زنان را جهت توسعه و ترویج فرهنگ سفر در خانواده‌ها و گنجاندن آن در سبد خانوارها آغاز کرده‌ام.
وی با تأکید بر اینکه هدف از برگزاری تورهای تخصصی زنان تفکیک جنسیتی و جداسازی زنان نیست بلکه به شبکه‌سازی و آشنایی زنان برای سرمایه‌گذاری اقتصادی کمک می‌کند، خاطرنشان کرد: زنان با شناسایی مناطق گردشگری داخل و خارج به‌خوبی می‌توانند برای مسافرت خانواده‌هایشان برنامه‌ریزی کنند و به تبادل افکار با آن‌ها بپردازند.
حاتمی‌پور با بیان اینکه یک فعال حوزه گردشگری باید بتواند فرصتها را به‌خوبی شناسایی کند، یادآور شد: فعالی که خود به تمام زوایای گردشگری کشور تسلط نداشته باشد، در تبیین و اشاعه فرهنگ گردشگری نمیتواند موفق باشد.
وی در ادامه صحبت‌های خود خاطرنشان کرد: هم‌اکنون تعداد گردشگران زن در کشورمان بنا به دلایل متعددی معدود بوده و هنوز به جایگاه مناسب خود نرسیده و این درحالی است که بسیاری از کشورها با توجه به تعداد بالای زنان گردشگر در دهکده جهانی، سعی کرده‌اند تا شرایط بسیار اختصاصی برای بانوان فراهم کنند و از درآمد حضور این گروه در داخل مرزهایشان نیز بهره‌مند شوند.
مدیرعامل هلدینگ گردشگری فلامینگو با تأکید بر اینکه بی‌برنامگی در اوقات فراغت زنان یک خلأ بزرگ است، ادامه داد: هدف برگزاری این تورها ارائه الگوی مناسب فراغت برای زنان به‌ویژه زنان خانه‌دار است، زنان در این تورها باهم آشنا می‌شوند و به تبادل اطلاعات و افکارشان می‌پردازند و از این طریق شبکه‌های اجتماعی و دوستانه شکل می‌گیرد، اما هدف از برگزاری این تورها فقط گردش و سفر نیست و در هر سفر زنان با زنی موفق و کارآفرین هم آشنا می‌شوند؛ زنانی که با بیان رموز کار و موفقیتشان راه‌های خوداتکایی را به زنان دیگر می‌آموزند. همچنین بازدید از مراکز تولیدی و صنعتی از دیگر برنامه‌های سفرهای تخصصی زنان است.
** بیکاری زنان بحران‌زا است
وی خاطرنشان کرد: من به‌عنوان یک زن گردشگر سعی می‌کنم به نحوی بار بیکاری را در جامعه زنان کم کنم. بیکاری زنان گاهی بار مشکلات شخصی و جامعه را افزایش می‌دهد؛ زنان جامعه ما هرروز بیشتر به دانشگاه راه می‌یابند و این تحصیل باید در اداره زندگی آن‌ها نیز مؤثر باشد. بدین‌سان 90 درصد از کارکنان آژانس مسافرتی‌ام را از بین زنان انتخاب کرده و در هر سفر سعی می‌کنم تا زنان را با افکار نو آشنا کنم.
به گفته حاتمی‌پور تورهای یک‌روزه بیش از سایر تورهای مسافرتی در میان زنان محبوبیت دارد و تنها تورهای ویژه زیارتی است که زنان از آن‌ها به‌عنوان سفرهای چندروزه استقبال می‌کنند.
وی نقش سفر را در زندگی افراد بسیار مهم دانسته و در این زمینه مطرح می‌کند: سفر تنها چیزی است که فرد می‌تواند تجربه‌ای متفاوت از زندگی کسب کند. زنان نیز با سفر به علایق و تجاربشان پی می‌برند و درنتیجه نصف جمعیت جامعه توان و انرژی بیشتری برای کار پیدا می‌کنند؛ اما زنان معمولاً وقت و انرژی کم‌تری برای سفر اختصاص می‌دهند.
این بانوی کارآفرین برتر در حوزه گردشگری مهم‌ترین موانع برای سفر کردن زنان را مسائل فرهنگی دانست و گفت: بیشتر زنان برای سفر کردن باید از شوهرانشان اجازه بگیرند، این فرهنگ موجب می‌شود که آن‌ها از تنها سفر کردن منع شوند. همچنین وابستگی عاطفی و وجود فرزندان معمولاً آن‌ها را از سفرهای طولانی منع می‌کند؛ از سویی مشکلات امنیتی هم از دیگر موارد بازدارنده سفر دختران جوان است.
مدیرعامل تعاونی زنان کارآفرین ایران در پایان گفت‌وگو به یکی از تجربه‌های گردشگری خود اشاره کرد و افزود: در یکی از تورهای گردشگری به سمت کردستان، از یک مشاور کودک نیز دعوت کرده بودیم و مشاهده شد که زنان حاضر در این سفر ساعت‌ها پای صحبت‌های این مشاور نشستند و تشریک مساعی کردند، یعنی تجربیاتشان با یکدیگر مبادله شد و تبادل افکاری شکل گرفت که بسیار مفید است.
* گردشگری برای زنان و مادران واجب است
حبیبه نیک‌سیرتی که بیش از 20 سال است در عرصه گردشگری فعالیت می‌کند، در ابتدای گفت‌وگو گردشگری را برای زنان و مادران واجب دانست و عنوان کرد: بسیاری از بانوان می‌گویند ما سفر کردن را دوست نداریم! در بررسی علت‌های این امر می‌بینیم که بدسفری مردها علتی پُررنگ است که باید به این موضوع توجه ویژه‌ای داشت.
وی ادامه داد: در سفر برخی از مردان، زنانشان را محدود کرده و از آن‌ها می‌خواهند که در هتل بمانند و در تدارک غذا باشند؛ درحالی که خود و فرزندانشان به موزه و مکان‌های تاریخی می‌روند و در پاسخ به زنان می‌گویند که این مکان‌ها به درد شما نمی‌خورد! به‌راستی می‌توان گفت که برخی از مردان خوشی و لذت سفر را از دماغ زنان درمی‌آورند.
این نویسنده و کارشناس گردشگری با بیان اینکه بایستی زنان و مادران را نسبت به مکان‌های گردشگری آگاه کنیم و در پی این آگاهی‌بخشی به آن‌ها فرصت دهیم تا از سفرشان لذت ببرند، عنوان کرد: در طول سفر می‌بایست بسیاری از چیزها را بیاموزند، کما اینکه سختی مسیرهای سفر و شرایط آن می‌تواند یک زن را در تصمیم‌گیری‌ها قوی‌تر کند و به او صبوری و برنامه‌ریزی را بیاموزد.
نیک‌سیرتی با بیان اینکه بایستی تورهای یک‌روزه مختص بانوان طراحی شود، خاطرنشان کرد: زنانی که فرزندان کوچک دارند و یا شاغل هستند، نیاز دارند که از این تورهای یک‌روزه بهره‌مند شوند؛ از سویی می‌توان تورهایی درون‌شهری را برای بانوان طراحی کرد.
وی با اشاره به این موضوع، تصریح کرد: بسیاری از اماکن تاریخی، فرهنگی و گردشگری در درون شهرها و روستاهایمان هستند که بانوان ساکن آنجا تاکنون از آن‌ها بازدید نکرده‌اند و این موضوع می‌تواند برایشان جذابیت داشته باشد؛ از سویی سفرها کوتاه‌مدت است و وقت زیادی از آن‌ها تلف نمی‌کند.
به گفته این بانوی گردشگر حرفه‌ای، سفر حق یک مادر است و برپایی تورهای ایمن چندساعته می‌تواند برای مادران رضایتمندی از زندگی را به ارمغان آورد و آن‌ها را مادرانی صبور و مهربان کند؛ بدین‌سان جا دارد علاوه‌بر آگاهی‌بخشی به جامعه، در این راستا تورهای ارزان‌قیمت از سوی برخی مؤسسات درنظر گرفته شود تا برای پرداخت هزینه‌ها نیز مانعی بر سر راه مادران نباشد و بتوانند سفری ایمن، دلچسب و با قیمتی مناسب را تجربه کنند.
نیک‌سیرتی در پایان گفت‌وگو با تأکید بر اینکه سفر به زنان آگاهی می‌بخشد و روحیه آن‌ها را عوض می‌کند، خواستار تفهیم این موضوع برای مردان جامعه شد و گفت: چنین زنان آگاه با روحیه بالایی می‌توانند مادران و همسرانی شاداب و سرزنده باشند و به این منوال خانواده نیز رو به سمت‌وسوی سرزندگی پیش خواهد رفت.
** زنان نیمه فراموش‌شده برنامه‌ریزی‌ها
با وجود آنکه زنان نیمی از جمعیت را تشکیل می‌دهند و پرورش‌دهنده اصلی نسل‌های بعدی هستند، اما گویی همواره در برنامه‌ریزی‌ها قرار است آن‌ها را کنار بگذاریم و در وهله نخست به مردان و پسران بپردازیم! گردشگری نیز جدای از این موضوع نیست، اما خوشبختانه امروزه در کشور قدم‌های مناسبی در زمینه گردشگری دختران، زنان و مادران برداشته شده است که می‌توان نسبت به گردشگری این گروه‌ها در غرب کشور هم خوش‌بین بود.
متأسفانه با اینکه استان‌های غربی ازلحاظ موقعیت جغرافیایی به یکدیگر نزدیک هستند و امکان سفرهای دلچسب اما در مدت‌زمان کوتاه برای بانوان در آن‌ها مهیا است، اما هنوز گردشگری بانوان در خطه غرب کشور جای خود را به‌خوبی باز نکرده است و موضوع مذکور ورود برنامه‌ریزان گردشگری و فعالان این عرصه را می‌طلبد.
زنان می‌توانند در سفرها هریک بخشی از کار را برعهده بگیرند و بدین‌ترتیب سطح مشارکت اجتماعی خود را بالا برند و حتی می‌توان در این راستا کارگاه‌های مشارکتی برگزار کرد تا بتوان بدین واسطه قدمی مثبت در جهت بهبود شرایط زندگی آن‌ها برداشت. از سویی باید قبول کرد که بسیاری از زنان از مشکلاتشان سخن نمی‌گویند، مگر در شرایط خاص که یکی از این شرایط می‌تواند حضور فردی مشاور در تورهای گردشگری باشد تا دوستانه به زنان سرزمینمان راهنمایی‌های لازم را داده و کمکی به آن‌ها کند.
اما در پایان باید گفت، این مهم محقق نمی‌شود مگر با همت مسئولان و برنامه‌ریزانی از جنس بانوان تا تمامی این دغدغه‌ها را لمس کرده و شنیده باشند و بتوانند براساس آن گامی برای توسعه گردشگری بانوان در غرب کشور بردارند، به امید آن روز...
