در دنیای امروز، والدین شاغل با چالش‌های متعددی در زمینه‌ی تعادل بین کار و خانواده مواجه هستند. مسئولیت‌های شغلی از یک سو و نیاز به مراقبت و تربیت فرزندان از سوی دیگر، فشار زیادی بر والدین وارد می‌کند. در این شرایط، حمایت از والدین شاغل نه تنها به بهبود کیفیت زندگی آن‌ها کمک می‌کند، بلکه باعث افزایش رضایت شغلی، کاهش استرس و در نهایت افزایش بهره‌وری در محیط کار می‌شود. در این مقاله، به بررسی دقیق‌تر قوانین کار ایران در زمینه‌ی حمایت از والدین شاغل و ارائه‌ی راهکارهای عملی برای کارفرمایان و سیاست‌گذاران می‌پردازیم.
قوانین کار ایران در حمایت از والدین شاغل
قوانین کار ایران در راستای حمایت از والدین شاغل، به ویژه مادران، مقرراتی را وضع کرده است. این قوانین شامل موارد زیر می‌شود:
۱. مرخصی زایمان
بر اساس ماده‌ی ۷۶ قانون کار ایران، مادران شاغل حق استفاده از ۹۰ روز مرخصی زایمان با حقوق کامل را دارند. این مدت می‌تواند تا ۱۸۰ روز نیز افزایش یابد، اما تنها ۹۰ روز اول با حقوق کامل پرداخت می‌شود و مابقی با توافق کارفرما و کارمند قابل انجام است. این مرخصی برای حمایت از مادران در دوران پس از زایمان و مراقبت از نوزاد طراحی شده است.
۲. مرخصی شیردهی
ماده‌ی ۷۷ قانون کار ایران به مادران شاغل این حق را می‌دهد که تا ۲۰ ماه پس از زایمان، روزانه یک ساعت از مرخصی شیردهی استفاده کنند. این زمان می‌تواند به صورت تجمیعی و در قالب دو نیم‌روز در هفته استفاده شود. این قانون به مادران اجازه می‌دهد تا زمان بیشتری را با فرزندان خود سپری کنند.
۳. مرخصی بدون حقوق برای نگهداری از فرزند
بر اساس ماده‌ی ۷۸ قانون کار، والدین شاغل می‌توانند از مرخصی بدون حقوق برای نگهداری از فرزندان خود استفاده کنند. این مرخصی با توافق کارفرما و برای مدت مشخصی قابل اجرا است.
۴. ممنوعیت اخراج مادران در دوران مرخصی زایمان
ماده‌ی ۷۹ قانون کار ایران، اخراج مادران را در دوران مرخصی زایمان ممنوع کرده است. این قانون از امنیت شغلی مادران در این دوران حساس حمایت می‌کند.
چالش‌های موجود در اجرای قوانین
با وجود قوانین حمایتی، برخی چالش‌ها در اجرای این مقررات وجود دارد:
۱. عدم وجود مرخصی پدری: در قوانین کار ایران، مرخصی پدری به طور مشخص تعریف نشده است. این در حالی است که نقش پدران در نگهداری از فرزندان به اندازه‌ی مادران اهمیت دارد.
۲. عدم انعطاف‌پذیری در ساعت کاری: بسیاری از والدین شاغل به دلیل ساعت کاری ثابت، با مشکل مواجه می‌شوند.
۳. کمبود مراکز نگهداری از کودکان: در بسیاری از سازمان‌ها، امکاناتی مانند مهدکودک‌های سازمانی وجود ندارد.
۴. فرهنگ سازمانی: در برخی سازمان‌ها، فرهنگ کاری به گونه‌ای است که استفاده از مرخصی‌های مربوط به فرزندان به عنوان یک نقطه ضعف تلقی می‌شود.
راهکارهای پیشنهادی برای کارفرمایان
کارفرمایان می‌توانند با اتخاذ سیاست‌های حمایتی، به والدین شاغل کمک کنند تا تعادل بهتری بین کار و خانواده برقرار کنند. برخی از این راهکارها عبارتند از:
۱. ایجاد مهدکودک‌های سازمانی
احداث مهدکودک‌های سازمانی در محل کار، یکی از موثرترین راه‌ها برای حمایت از والدین شاغل است. این اقدام نه تنها به کاهش استرس والدین کمک می‌کند، بلکه باعث افزایش تمرکز و بهره‌وری آن‌ها در محیط کار می‌شود. به عنوان مثال، برخی شرکت‌های بزرگ در ایران مانند شرکت‌های نفتی، مهدکودک‌های سازمانی را برای کارکنان خود ایجاد کرده‌اند.
۲. ارائه مرخصی پدری
کارفرمایان می‌توانند با تعریف مرخصی پدری در قوانین داخلی سازمان، به پدران شاغل اجازه دهند تا در روزهای اولیه پس از تولد فرزند، از خانواده‌ی خود حمایت کنند. این مرخصی می‌تواند به صورت چند روز تا چند هفته باشد.
۳. انعطاف‌پذیری در ساعت کاری
اجرای سیاست‌هایی مانند ساعت کاری شناور یا کار از راه دور می‌تواند به والدین شاغل کمک کند تا زمان خود را به طور موثرتری مدیریت کنند. به عنوان مثال، والدین می‌توانند ساعت کاری خود را با ساعت مدرسه یا مهدکودک فرزندان خود هماهنگ کنند.
۴. برگزاری کارگاه‌های آموزشی
برگزاری کارگاه‌های آموزشی در زمینه‌ی مدیریت زمان، تربیت فرزند و تعادل بین کار و زندگی، می‌تواند به والدین شاغل در بهبود شرایط زندگی کمک کند. این کارگاه‌ها می‌توانند توسط روانشناسان و مشاوران خانواده برگزار شوند.
۵. ارائه خدمات مشاوره‌ای
برخی سازمان‌ها می‌توانند خدمات مشاوره‌ای برای والدین شاغل ارائه دهند. این خدمات می‌توانند شامل مشاوره‌های روانشناسی، تربیتی و حتی مالی باشد.
فواید حمایت از والدین شاغل
حمایت از والدین شاغل نه تنها به نفع کارکنان، بلکه به نفع سازمان‌ها نیز هست. برخی از مزایای این حمایت عبارتند از:
افزایش رضایت شغلی و وفاداری کارکنان
کاهش غیبت‌های کاری و افزایش بهره‌وری
جذب و نگهداری نیروهای بااستعداد
ایجاد تصویری مثبت از سازمان به عنوان یک محیط کار خانواده‌دوست
کاهش استرس و بهبود سلامت روانی کارکنان
نتیجه‌گیری
حمایت از والدین شاغل در نگهداری از فرزندان، نه تنها یک مسئولیت اجتماعی، بلکه یک سرمایه‌گذاری هوشمندانه برای سازمان‌ها است. قوانین کار ایران گام‌های مثبتی در این زمینه برداشته است، اما هنوز جای بهبود و توسعه وجود دارد. کارفرمایان می‌توانند با اتخاذ سیاست‌های حمایتی، به والدین شاغل کمک کنند تا تعادل بهتری بین کار و خانواده برقرار کنند و در عین حال، بهره‌وری و رضایت شغلی را در سازمان خود افزایش دهند.
با توجه به اهمیت این موضوع، پیشنهاد می‌شود سیاست‌گذاران و کارفرمایان با همکاری یکدیگر، برنامه‌های جامع‌تری برای حمایت از والدین شاغل طراحی و اجرا کنند. این اقدامات نه تنها به بهبود شرایط زندگی کارکنان کمک می‌کند، بلکه به رشد و توسعه‌ی سازمان‌ها و جامعه نیز منجر خواهد شد.
